Fokowąs brodaty

Erignathus barbatus^[1]

(Erxleben, 1777)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Infrarząd

Arctoidea

Parvordo

płetwonogie

Rodzina

fokowate

Rodzaj

Erignathus
Gill, 1866^[2]

Gatunek

fokowąs brodaty

Synonimy

Phoca barbata Erxleben, 1777^[3]
Phoca leporina Lepechin, 1778^[4]
Phoca nautica Pallas, 1811^[5]
Phoca albigena Pallas, 1811^[6]
Phoca Parsonsii Lesson, 1828^[7]
Phoca Lepechenii Lesson, 1828^[8]
Phoca naurica^[a]: J.E. Gray, 1871^[9]

Podgatunki

E. b. barbatus (Erxleben, 1777)
E. b. nauticus (nautica Pallas, 1811)

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[10]

najmniejszej troski

Zasięg występowania

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Fokowąs brodaty^[11], foka wąsata^[12], foka brodata^[12] (Erignathus barbatus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae). Największa foka żyjąca w niewielkich stadach na terenie Arktyki. Znaczenie gospodarcze foki wąsatej jest nieduże. Poławiana głównie przez Inuitów.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Phoca barbata^[3]. Holotyp pochodził z północnej części Oceanu Atlantyckiego, w południowej Grenlandii^[13]. Podgatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1811 roku niemiecki zoolog Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Phoca nautica^[5]. Okaz typowy pochodził z Morza Ochockiego, we wschodniej Syberii^[14]. Jedyny przedstawiciel rodzaju fokowąs^[11] który nazwał w 1866 roku amerykański zoolog Theodore Nicholas Gill^[2].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[15].

Etymologia

Erignathus: gr. ερι- eri- „bardzo, dużo”; γναθος gnathos „żuchwa”^[16].
barbatus: łac. barbatus „brodaty”, od barba „broda”^[17].
nauticus: łac. nauticus „morski”, od nauta „żeglarz, marynarz”, od navis „statek”, od gr. ναυς naus, νεως neōs „statek”^[18]^[19].

Zasięg występowania

Występuje w morzach koła podbiegunowego oraz u wybrzeży Kanady, Islandii, Grenlandii, Japonii, Norwegii, Rosji, wyspy Jan Mayen, prowincji Svalbard i Stanów Zjednoczonych. Zabłąkane osobniki znajdywano u wybrzeży Chin, Wysp Owczych, Francji, Niemiec, Holandii, Portugalii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii^[13]^[10].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku^[15]:

E. barbatus barbatus – Arktyka i północna część Oceanu Atlantyckiego od środkowej kanadyjskiej Arktyki do mórz Barentsa i Łaptiewów.
E. barbatus nauticus – arktyczne i subarktyczne oceany na wschód od Morza Łaptiewów do środkowej kanadyjskiej Arktyki, także Morze Beringa i Morze Ochockie na południe do Hokkaido w Japonii.

Morfologia

Długość ciała 210–250 cm; masa ciała 250–450 kg^[20]. Noworodki osiągają długość około 130 cm i ciężar około 34 kg^[20]. Grzbiet w kolorze ciemnoszarym, przechodzącym do czarnego z jaśniejszymi plamami na łopatkach, spód brzucha jaśniejszy. Jaśniejsze plamy również na górnej powierzchni głowy, po bokach pyska oraz wokół oczu i uszu. Posiada charakterystyczne obfite wąsy, które utworzone są z włosów zatokowych.

Tryb życia

Zwierzę samotnicze, niekiedy żyjące w grupach. Przebywa na krach, w pobliżu wybrzeży. Potrafi nurkować dość głęboko, dochodząc do głębokości 70 m. Odżywia się rybami, skorupiakami, małżami, ślimakami, pierścienicami, dennymi bezkręgowcami.

Rozród

Samica rodzi co 2 lata po ciąży trwającej 11 miesięcy. Do porodu dochodzi na wiosnę. Młode osiągają wielkość do 1,2 m. Ich futerko przybiera kolor szary. Samice dojrzewają do 6 lat, samce 7.

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Phoca nautica Pallas, 1811.

Przypisy

↑ Erignathus barbatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b T.N. Gill. Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes. „Proceedings (Communications of the) Essex Institute”. 5, s. 5, 1866. (ang.).
↑ ^a ^b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 590. (łac.).
↑ I.I. Lepechin. Phocarum species descriptae. „Acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae”. 1 (1), s. 264, ryc. viii, 1777. (łac.).
↑ ^a ^b Pallas 1811 ↓, s. 108.
↑ Pallas 1811 ↓, s. 109.
↑ Lesson 1828 ↓, s. 414.
↑ Lesson 1828 ↓, s. 415.
↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British museum. Supplement. London: The Trustees, 1871, s. 3. (ang.).
↑ ^a ^b K.M.K.M. Kovacs K.M.K.M., Erignathus barbatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-14] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 82, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Erignathus barbatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].
↑ J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Wyd. 2. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1966, s. 331. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 269, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, barbatus [dostęp 2022-08-17] .
↑ K. Kumaniecki: Słownik łaciński polsko. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 1986, s. 321. (pol. • łac.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, nautus [dostęp 2022-08-17] .
↑ ^a ^b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 175. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia

P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. i–xviii, 1–568. (łac.).
R.-P. Lesson: Phoque. Phoca. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1828, s. 400–426. (fr.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 82, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).