František Drtikol

František Drtikol

Data i miejsce urodzenia	3 marca 1883 Przybram
Data i miejsce śmierci	13 stycznia 1961 Praga
Narodowość	czeska
Dziedzina sztuki	fotografia
Multimedia w Wikimedia Commons

František Drtikol (ur. 3 marca 1883 w Przybramie, zm. 13 stycznia 1961 w Pradze) – czeski fotograf i malarz, prekursor czeskiej modernistycznej fotografii^[1].

Życiorys

Urodził się 3 marca 1883 roku w Przybramie^[2], gdzie także się wychował^[3]. Pobożność miasta z wielowiekową tradycją pielgrzymek wywarła wpływ na jego zainteresowanie duchowością i filozofią^[3]. Drtikol chciał zostać malarzem^[2], lecz po naleganiu ojca wybrał fotografię, której zaczął przyuczać się w rodzinnym mieście^[1][2]. Przez trzy lata praktyki w atelier fotograficznym nauczył się tworzenia kopii, retuszu, czy tonowania, lecz nie miał możliwości rozwoju własnej fotografii^[1]. W latach 1901–1903^[4][5] studiował fotografię w Monachium na Lehr- und Versuchsanstalt für Photographie^[2], w której dominował piktorializm^[4]. Studia ukończył z wyróżnieniem, po czym kontynuował naukę w pracowniach fotograficznych w Karlsruhe, Chur i w Pradze^[2].

W 1907 roku, po odbyciu służby wojskowej, otworzył własne studio fotograficzne w Przybramie^[3]. Ze względu na brak powodzenia w rodzinnym mieście, w 1910 roku przeniósł się do Pragi^[2] i otworzył nowe atelier w partnerstwie z Augustinem Skardą^[5], które specjalizowało się w fotografii portretowej^[2] utrzymanej w duchu secesji^[1]. Do klienteli należeli politycy i ważne postaci lokalnego świata kultury^[2]. W tym samym czasie Drtikol tworzył liryczne pejzaże, eksperymentując przy tym z technikami popularnymi w piktorializmie, takimi jak druk olejny i gumodruk^[1], które m.in. znalazły się w zbiorze Z dvorků a dvorečků staré Prahy (1911)^[2]. Z kolei jego akty, które zaczął tworzyć już w Przybramie^[3], należą do pierwszych aktów artystycznych w Czechach^[1][3].

To właśnie akty przyniosły mu uznanie^[2] i stały się głównym tematem jego twórczości^[1]. Jego eksperymentalne akty z początku utrzymane były w duchu secesji, jednak z czasem, dzięki użyciu silnego kontrastu świetlnego i geometrycznych rekwizytów, fotografie nabrały wyraźnie modernistycznego charakteru przypominającego stylistykę Bauhausu^[5]. W jego twórczości z lat 20. XX można zauważyć także wpływ kubizmu i elementów tańca ekspresjonistycznego^[1]. Dzięki zmyślnemu zastosowaniu geometrycznej scenografii i układu cieni na ciałach modeli, cielesność w aktach Drtikola została sprowadzona do roli czysto estetycznego i erotycznego motywu, zamiast tradycyjnej funkcji metafory czy ilustracji^[1]. Obłości modeli zaczęły być przez niego traktowane jako kolejny geometryczny element kompozycji^[2]. W 1925 roku opatentował metodę uzyskania półtonów w fotolitografii^[2], a cztery lata później opublikował w Paryżu album fotograficzny Les nus Drtikol^[3].

W latach 1903–1936 wziął udział w około piętnastu znaczących wystawach międzynarodowych^[2], takich jak Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu, podczas której zdobył grand prix^[3]. Choć został prawdopodobnie pierwszym czeskim fotografem, który zdobył światowy rozgłos, jego pierwsza wystawa indywidualna w Czechach odbyła się dopiero po jego śmierci^[5].

Wraz z rosnącym zainteresowaniem mistyką, jego fotografie stawały się coraz bardziej wyszukane^[2]. W 1935 roku Drtikol porzucił fotografię na rzecz malarstwa i teozoficznych poszukiwań^[1] oraz przekazał przeszło 5000 prac Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze^[3]. W jego przesyconych symbolizmem i mistyką obrazach można znaleźć jednak echa wcześniejszych poszukiwań formalnych^[2]. W latach 1945–1946 wykładał w Pradze na uczelni artystycznej^[2], po czym zaczął żyć w odosobnieniu, poświęcając się tłumaczeniu literatury duchowej z niemieckiego, spisywaniu swoich wizji i myśli, a także praktykując jogę i buddyzm^[3]. Jego twórczość fotograficzna na dekady popadła w zapomnienie, po czym została odkryta na nowo w latach 70. XX wieku^[2].

Drtikol zmarł 13 stycznia 1961 roku w Pradze^[2]. Został pochowany w Przybramie^[3].

Jego imieniem nazwano galerię w Przybramie^[3] oraz planetoidę (4671) Drtikol, którą odkrył Antonín Mrkos^[6].

Życie prywatne

Wywodził się z rodziny kupieckiej, miał dwie starsze siostry Emę i Marię. Był dwukrotnie żonaty: w latach 1921–1926 z Ervíną Kupferovą, z którą miał córkę, a następnie w latach 1942–1959 (do jej śmierci) z Jarmilą Rambouskovą^[7][8].

Przypisy