Frazeografia

Frazeografia – dział leksykografii zajmujący się opisem frazeologizmów, przysłów i skrzydlatych słów w słownikach[1].

Frazeografia jako przedmiot badań

Frazeografia ma aspekt zarówno teoretyczny, jak i praktyczny. Dotyczy takich tematów, jak ilość i rodzaj frazeologizmów występujących w danym słowniku oraz sposób ich prezentacji. Przedmiotem badań są słowniki frazeologiczne, ale też słowniki ogólne jedno-, dwu- lub wielojęzyczne[1][2]. W słownikach frazeologicznych wyrażenia frazeologiczne występują jako hasła (lemy), natomiast w słownikach niefrazeologicznych mogą występować jako hasła albo tworzyć element mikrostruktury, czyli artykułu hasłowego. Opis prezentacji w tego rodzaju słownikach dotyczy: formy podstawowej frazeologizmów (może to być np. forma bezokolicznikowa przy frazeologizmach czasownikowych), miejsca w mikrostrukturze (zwykle na końcu artykułu hasłowego), hasłowania, czyli przyporządkowania do określonych wyrazów hasłowych[3][4][5]. Badane były frazeologizmy niemieckie i ich polskie ekwiwalenty w niemiecko-polskich słownikach frazeologicznych[6], a również frazeologizmy występujące w słownikach zniemczających[7].

Rys historyczny

W Polsce tradycja uwzględniania frazeologizmów i przysłów w słownikach ogólnych datuje się od XVI wieku. Przysłowia, sentencje, frazeologizmy potoczne zawiera słownik „Lexicon latino-polonicum” Jana Mączyńskiego z 1564 roku. Dotyczy to również słownika Grzegorza Knapiusza (Knapskiego) „Thesaurus Polonolatinograecus” z 1621–1632 oraz polsko-francusko-niemieckiego słownika Michała Troca z 1764 roku. Od XVII wieku rozwijała się praktyka tworzenia specjalnych słowników frazeologicznych, jak zbiory przysłów: Rysiński (1618)[8]. Pierwszy polski słownik frazeologiczny niebędący słownikiem przysłów napisał Antoni Krasnowolski w 1899 roku[1].

Na gruncie niemieckojęzycznym w XVI wieku zaczęły powstawać dwu- lub kilkujęzyczne słowniki z łaciną jako językiem wyjściowym (na przykład „Großer Fries” Johannesa Frisiusa z 1556) albo z językiem niemieckim jako językiem wyjściowym (Josua Maaler z 1561) – zawierały one niemieckie związki frazeologiczne jako hasła. Obok uwzględniania frazeologii w słownikach ogólnych tworzono specjalne słowniki frazeologiczne, w tym zbiory przysłów (m. in. Johann Agricola z 1529)[9].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c BogdanB. Walczak BogdanB., Gabriela Dziamska-Lenart, Frazeografia polska. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2018, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, 18, 2019, s. 253–257, DOI: 10.18276/sj.2019.18-18 [dostęp 2023-11-29] .
  2. ↑ Ryszard Lipczuk/ Magdalena Lisiecka-Czop/Anna Sulikowska (red.): Frazeologizmy w słownikach niemiecko–polskich i polsko–niemieckich – na przykładzie Pons Duży Słownik i Langenscheidt Słownik Partner. Szczecin: Zapol, 2012. ISBN 978-837518-410-5.
  3. ↑ por. Magdalena Lisiecka-Czop, Dorota Misiek: Formy  prezentacji frazeologizmów w słownikach Pons i Partner, [w:] R. Lipczuk/ M. Lisiecka-Czop/A. Sulikowska (red.), Frazeologizmy w słownikach niemiecko–polskich i polsko–niemieckich – na przykładzie Pons Duży Słownik i Langenscheidt Słownik Partner …, s. 107-139..
  4. ↑ por. opis frazeologizmów niemieckich i ich polskich ekwiwalentów w dwóch największych obecnie słownikach niemiecko-polskich: PONS (2007) i PWN (2010), [w:] Elżbieta Dziurewicz: Korpusbasierte Analyse der Phraseologismen im Deutschen am Beispiel des phraseologischen Optimums für DaF. Hamburg: Dr. Kovač, 2015, s. 39-54.
  5. ↑ AndrzejA. Kątny AndrzejA., Zu Phraseologismen im zweisprachigen Wörterbuch Wielki słownik niemiecko-polski von Pons, [w:] RyszardR. Lipczuk, MagdalenaM. Lisiecka-Czop, DorotaD. Misiek (red.), Phraseologismen in deutsch–polnischen Wörterbüchern. Theoretische und praktische Aspekte der Phraseologie und Lexikographie, Hamburg: Dr. Kovač, 2011 (Stettiner Beiträge zur Sprachwissenschaft), s. 65-72  (niem.).
  6. ↑ Joanna Szczęk: „Falsche Freunde des Übersetzers” – Zur Analyse der phraseologischen Entsprechungen in den deutsch-polnischen Nachschlagewerken, [w:] R. Lipczuk/M. Lisiecka-Czop/D. Misiek (red.), Phraseologismen ..., 2011, s. 271-280.
  7. ↑ Katarzyna Sztandarska: Phraseologismen im Verdeutschungswörterbuch von Eduard Engel, [w:] R. Lipczuk/M. Lisiecka-Czop/D. Misiek (red.), Phraseologismen ..., 2011, s. 281-288.
  8. ↑ Dominika Janus: ., Polsko-niemiecka frazeologia somatyczna w słownikach Michała Abrahama Troca i Samuela Bogumiła Lindego, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012, s. 48-49, ISBN 978-83-7865-019-5 [dostęp 2024-04-27]  (pol.).
  9. ↑ DominikaD. Janus DominikaD., Polsko-niemiecka frazeologia somatyczna w słownikach Michała Abrahama Troca i Samuela Bogumiła Lindego, 2012, s. 47-48 [dostęp 2024-04-27]  (pol.).