Frelichia
 Frelichia teksańska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | goździkopodobne | ||
| Rząd | goździkowce | ||
| Rodzina | szarłatowate | ||
| Rodzaj | frelichia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Froelichia Moench Suppl. Meth.: 50 (1802)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| F. lanata Moench[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Frelichia[5] (Froelichia Moench) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych. Obejmuje ok. 15[3]–16[6][7] gatunków. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i umiarkowanej obu kontynentów amerykańskich – od środkowej i wschodniej części Stanów Zjednoczonych po północną Argentynę[3]. Najbardziej zróżnicowane są na pustynnych terenach południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych, na Florydzie oraz w formacjach trawiastych w rejonie Paragwaju i południowej Brazylii[6]. Dwa gatunki są endemitami wysp Galapagos[6]. Jako rośliny introdukowane przedstawiciele rodzaju obecni są w Kalifornii i Kanadzie, w Japonii, Australii i zachodniej Afryce, gdzie bywają uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi[3][7]. Jako rośliny pionierskie często rosną na siedliskach przekształconych przez człowieka – na przydrożach i terenach ruderalnych, są chwastami w uprawach[6]. W Polsce uprawiana bywa frelichia teksańska Froelichia floridana[5].
Nazwa rodzaju upamiętnia niemieckiego lekarza i botanika – Josepha Aloysa von Froelicha (1766–1841)[6].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), rzadko krzewy. Łodygi są prosto wzniesione lub płożące, rozgałęzione lub nie, czasem rozgałęzione gęsto, miotlasto. Pędy zazwyczaj omszone[6].
- Liście
- Naprzeciwległe, siedzące lub ogonkowe. Blaszka liściowa równowąska do okrągławej, całobrzega, owłosiona[6].
- Kwiaty
- Skupione w wyrastające na szczycie pędu kłosowate, gęste, często rozgałęzione, czasem kulistawo skupione kwiatostany, zwykle wsparte przez owłosione podsadki. Kwiaty są obupłciowe. Pięć listków okwiatu zrośniętych jest w rurki do przynajmniej połowy swej długości. Łatki na ich końcach są lancetowate. Listki okwiatu są owłosione[6]. Boczne kwiaty w kwiatostanach są sterylne i ich okwiat rozrasta się w skrzydełka ułatwiające rozprzestrzenianie owoców[7], u niektórych gatunków bywa zmodyfikowany do cierni lub grzebieni[7]. Pręcików jest 5 o nitkach zrośniętych u nasady w rurkę. Zalążnia jest pojedyncza z szyjką krótką lub długą, krótszą od rurki tworzonej przez zrośnięte pręciki, zakończoną bardzo płytko rozwidlonym lub główkowatym znamieniem[6].
- Owoce
- Jednonasienne niełupki zamknięte trwałym okwiatem. Nasiona gładkie, jajowate lub soczewkowate[6].
Systematyka
Rodzaj z rodziny szarłatowatych Amaranthaceae[2][8], klasyfikowany do podrodziny Gomphrenoideae i plemienia Gomphreneae[7]. Plemię Gomphreneae włączane jest też do podrodziny Amaranthoideae[2].
- Wykaz gatunków[3]
- Froelichia arizonica Thornber ex Standl.
- Froelichia chacoensis Chodat
- Froelichia drummondii Moq.
- Froelichia floridana (Nutt.) Moq. – frelichia teksańska, f. florydzka
- Froelichia gracilis (Hook.) Moq.
- Froelichia humboldtiana (Schult.) Seub.
- Froelichia interrupta (L.) Moq.
- Froelichia juncea B.L.Rob. & Greenm.
- Froelichia latifolia R.A.McCauley
- Froelichia nudicaulis Hook.f.
- Froelichia paraguayensis Chodat
- Froelichia procera (Seub.) Pedersen
- Froelichia sericea (Hoffmanns. ex Schult.) Moq.
- Froelichia texana J.M.Coult. & Fisher
- Froelichia xantusii R.A.McCauley
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-05] (ang.).
- ↑ a b c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-05] (ang.).
- ↑ a b c d e f Froelichia Moench. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].
- ↑ Froelichia Moench. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-05].
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 86. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e f g h i j Ross A. McCauley: Froelichia Moench. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-05].
- ↑ a b c d e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 373, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Genus: Gomphrena L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-01-25].
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
