Gekkota

Gekonowe
Gekkota
Cuvier, 1817[1]
Ilustracja
Gekon toke (Gekko gecko)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Rząd

łuskonośne

Infrarząd

Gekkota

Rodziny

7 rodzin – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Gekkota (gekonowe[2]) – infrarząd zauropsydów z rzędu łuskonośnych (Squamata).

Podział systematyczny

Do Gekkota zaliczane są następujące rodziny[3]:

  • Gekkonidae Gray, 1825 – gekonowate
  • Carphodactylidae Kluge, 1967
  • Diplodactylidae Underwood, 1954
  • Eublepharidae Boulenger, 1883 – eublefary
  • Phyllodactylidae Gamble, Bauer, Greenbaum & Jackman, 2008
  • Sphaerodactylidae Underwood, 1954
  • Pygopodidae Boulenger, 1884 – płatonogowate

Niektóre analizy kladystyczne sugerują, że z gekonowymi nie są blisko spokrewnione Dibamidae, które w przeszłości były lokowane w obrębie Gekotta[4][5][6], inne natomiast potwierdzają ich bliskie pokrewieństwo[7]. Wypunktowana wyżej klasyfikacja oparta jest na Integrated Taxonomic Information System. Obejmuje wnioski naukowców: Gamble i współpracownicy (2008), Vidal i Hedges (2009), Wiens i współpracownicy (2012) oraz Pyron, Burbrink i Wiens (2013), którzy wydzielili dodatkowo z Gekkonidae odrębne rodziny Diplodactylidae, Carphodactylidae (bliżej spokrewnione z Pygopodidae niż z Gekkonidae), Eublepharidae, Sphaerodactylidae i Phyllodactylidae (bliżej spokrewnione z Gekkonidae niż z Pygopodidae)[8][5][7][6].

Do Gekkota zalicza się też kilka rodzajów wymarłych nie sklasyfikowanych w żadnej z powyższych rodzin:

  • Cretaceogekko Arnold & Poinar, 2008[9] – jedynym przedstawicielem był Cretaceogekko burmae Arnold & Poinar, 2008
  • Dollogekko Čerňanský, Daza, Smith, Bauer, Smith & Folie, 2022[10] – jedynym przedstawicielem był Dollogekko dormaalensis Čerňanský, Daza, Smith, Bauer, Smith & Folie, 2022
  • Gobekko Borsuk-Białynicka, 1990[11] – jedynym przedstawicielem był Gobekko cretacicus Borsuk-Białynicka, 1990
  • Hoburogekko Alifanov, 1989[12] – jedynym przedstawicielem był Hoburogekko suchanovi Alifanov, 1989
  • Laonogekko Augé, 2003[13] – jedynym przedstawicielem był Laonogekko lefevrei Augé, 2003
  • Myrmecodaptria Gao & Norell, 2000[14] – jedynym przedstawicielem był Myrmecodaptria microphagosa Gao & Norell, 2000
  • Norellius Conrad & Daza, 2015[15] – jedynym przedstawicielem był Norellius nyctisaurops Conrad & Daza, 2015
  • Palaeogekko Schleich, 1987[16] – jedynym przedstawicielem był Palaeogekko risgoviensis Schleich, 1987
  • Rhodanogekko Hoffstetter, 1946[17] – jedynym przedstawicielem był Rhodanogekko vireti Hoffstetter, 1946
  • Yantarogekko Bauer, Böhme & Weitschat, 2005[18] – jedynym przedstawicielem był Yantarogekko balticus Bauer, Böhme & Weitschat, 2005

Przypisy

  1. ↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 2. Paris: Chez Déterville, s. 44. (fr.).
  2. ↑ Polska nazwa za: Darren Naish: Jaszczurki. W: Steve Parker (red.): Historia ewolucji. Tłumaczenie: Łucja Fostowicz-Frelik, Henryk Garbarczyk, Paweł Kozłowski, Ewa Romkowska. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2017, s. 346–347. ISBN 978-83-213-4989-3.
  3. ↑ P. Uetz: Higher Taxa in Extant Reptiles. The Reptile Database. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).
  4. ↑ Nicolas Vidal, S. Blair Hedges. The phylogeny of squamate reptiles (lizards, snakes, and amphisbaenians) inferred from nine nuclear protein-coding genes. „Comptes Rendus Biologies”. 328, s. 1000-1008, 2005. DOI: 10.1016/j.crvi.2005.10.001. (ang.). 
  5. ↑ a b Nicolas Vidal, S. Blair Hedges. The molecular evolutionary tree of lizards, snakes, and amphisbaenians. „Comptes Rendus Biologies”. 332, s. 129-139, 2009. DOI: 10.1016/j.crvi.2008.07.010. (ang.). 
  6. ↑ a b R Alexander Pyron, Frank T Burbrink, John J Wiens. A phylogeny and revised classification of Squamata, including 4161 species of lizards and snakes. „BMC Evolutionary Biology”. 13, s. 93, 2013. DOI: 10.1186/1471-2148-13-93. (ang.). 
  7. ↑ a b John J. Wiens, Carl R. Hutter, Daniel G. Mulcahy, Brice P. Noonan, Ted M. Townsend, Jack W. Sites Jr i Tod W. Reeder. Resolving the phylogeny of lizards and snakes (Squamata) with extensive sampling of genes and species. „Biology Letters”. 8 (6), s. 1043–1046, 2012. DOI: 10.1098/rsbl.2012.0703. (ang.). 
  8. ↑ Tony Gamble, Aaron M. Bauer, Eli Greenbaum, Todd R. Jackman. Out of the blue: a novel, trans-Atlantic clade of geckos (Gekkota, Squamata). „Zoologica Scripta”. 37 (4), s. 355-366, 2008. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2008.00330.x. (ang.). 
  9. ↑ E.N. Arnold & G. Poinar. A 100 million year old gecko with sophisticated adhesive toe pads, preserved in amber from Myanmar. „Zootaxa”. 1847 (1), s. 62, 2008. DOI: 10.11646/zootaxa.1847.1.5. (ang.). 
  10. ↑ A. Čerňanský, J.D. Daza, R. Smith, A.M. Bauer, T. Smith & A. Folie. A new gecko from the earliest Eocene of Dormaal, Belgium: a thermophilic element of the ‘greenhouse world’. „Royal Society Open Science”. 9 (6), s. 220429, 2022. DOI: 10.1098/rsos.220429. (ang.). 
  11. ↑ M. Borsuk-Białynicka. Gobekko cretackus gen. et sp. n., a new gekkonid’ lizard from the Cretaceous of the Gobi Desert. „35”. 1–2, s. 68, 1990. (ang.). 
  12. ↑ В.Р. Алифаиов. Древнейший геккон (Lacertilia, Gekkonidae) из нижнего мела Монголии. „Палеонтологический Журнал”. 1, s. 124, 1989. (ros.). 
  13. ↑ M.L. Augé. La faune de Lacertilia (Reptilia, Squamata) de l’Éocène inférieur de Prémontré (Bassin de Paris, France). „Geodiversitas”. 25 (3), s. 546, 2003. 
  14. ↑ K. Gao & M.A. Norell. Taxonomic composition and systematics of late Cretaceous lizard assemblages from Ukhaa Tolgod and adjacent localities, Mongolian Gobi Desert. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 249, s. 47, 2000. (ang.). 
  15. ↑ J.L. Conrad & J.D. Daza. Naming and rediagnosing the Cretaceous gekkonomorph (Reptilia, Squamata) from Öösh (Övörkhangai, Mongolia). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 35 (5), s. e980891, 2015. DOI: 10.1080/02724634.2015.980891. (ang.). 
  16. ↑ H.H. Schleich. Neue Reptilienfunde aus dem Tertia€r Deutschlands 7. Erstnachweis von Geckos aus dem Mittelmioza€n Süddeutschlands: Palaeogekko risgoviensis nov. gen. nov. spec. (Reptilia, Sauria, Gekkonidae). „Mitteilungen der Bayerischen Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie”. 27, s. 69, 1987. (niem.). 
  17. ↑ R.J. Hoffstetter. Sur les gekkonidae fossiles. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e série. 18 (2), s. 196, 1946. (fr.). 
  18. ↑ A.M. Bauer, W. Böhme & W. Weitschat. An Early Eocene gecko from Baltic amber and its implications for the evolution of gecko adhesion. „Journal of Zoology”. 265 (4), s. 328, 2005. DOI: 10.1017/S0952836904006259. (ang.). 

Bibliografia

  • Gekkota, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2008-12-10]  (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 2819161
  • identyfikator iNaturalist: 371057
  • ITIS: 564528
  • NCBI: 8560
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 92743