Gorzów Śląski
 | Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. |
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Fragment wschodniej pierzei rynku | |||||
| |||||
| Państwo |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | oleski | ||||
| Gmina | Gorzów Śląski | ||||
| Prawa miejskie | 1274 | ||||
| Burmistrz | Rafał Kotarski | ||||
| Powierzchnia | 18,68 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 34 | ||||
| Kod pocztowy | 46-310 | ||||
| Tablice rejestracyjne | OOL | ||||
Położenie na mapie gminy Gorzów Śląski  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu oleskiego  | |||||
 51°01′42″N 18°25′28″E/51,028333 18,424444 | |||||
| TERC (TERYT) | 1608024 | ||||
| SIMC | 0931490 | ||||
Urząd miejski ul. Wojska Polskiego 1546-310 Gorzów Śląski | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Gorzów Śląski (pol. hist. Gorzowo, niem. Landsberg[2][3]) – miasto w województwie opolskim, w powiecie oleskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gorzów Śląski, nad Prosną. Historycznie leży na Górnym Śląsku[4].
Gorzów Śląski uzyskał lokację miejską w 1274 roku[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. częstochowskiego.
Według danych z 30 czerwca 2008 miasto liczyło 2571 mieszkańców[6]. Miasto zamieszkuje mniejszość niemiecka.
Położenie
Miasto położone jest w północno-wschodniej części województwa opolskiego, w powiecie oleskim, na pograniczu z województwem łódzkim. Od północy graniczy z gminami łódzkimi Łubnice i Skomlin, od południa z gminą Olesno, od wschodu z gminami: Praszka, Rudniki, Radłów, a od strony zachodniej z gminami: Kluczbork i Byczyna[7].
Nazwa
W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość zanotowana jest jako Landisberg. Kronika wymienia również jako osobne miejscowości obecne części lub dzielnice, które zostały w procesach urbanizacyjnych wchłonięte przez miasto: Lesznicz obecnie Leśnik, Gorczow obecne Szczotki, Zarziche, oraz Wenczkowicze obecne Więckowice[9][10].
Pierwsze wzmianki pochodzą z 1241; 1294 jako „Landesberch stat unde hus”. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Gortzoba[11]. W dziele Matthäusa Meriana Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae z 1650 roku miasto wymienione jest pod nazwą Gorzowa[12]. W 1750 roku polska nazwa „Gorzowo” oraz niemiecka Landsberg wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[13].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Landsberg oraz polską Gorzow[14]. Statystyczny opis Prus z roku 1837 notuje „Landsberg (poln. Gorzow)”[15]. Polską nazwę Gorzów oraz niemiecką Landsberg w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[16].
Topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku notuje miejscowość pod trzema nazwami polską Gorzów, niemiecką Landsberg oraz łacińską Landsbergia[17]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX wymienia dwie nazwy miejscowości – Landsberg oraz Gorzów[18].
Zlatynizowana polska nazwa miejscowości umieszczona była kiedyś w herbie miejskim: „Auf alten Stadtwappen findet man die Inschrift: civitatis gorzoviensis”[19].
Historia
Topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku notuje, że w mieście używanymi przez mieszkańców językami jest polski oraz niemiecki („Es wird polnisch und deutsch gesprochen”[20]). W plebiscycie górnośląskim, 20 marca 1921, 90,5% głosujących opowiedziało się za pozostaniem miasta w granicach Niemiec, zaś 9,5% za przyłączeniem do Polski. 20 stycznia 1945 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, następnie wcielone do Polski.
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Gorzowa Śląskiego w 2014 roku[1].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[21]:
- dwór, ul. Złota 1, z poł. XVIII w.
- nadleśnictwo, ul. Byczyńska 9, d. Zawadzkiego
- zajazd, ul. Byczyńska 12, d. Zawadzkiego 10
- domy, Rynek 1, 2, 9, 10, 11, 18,19, ( domy nr 9-19 nie istnieją)
Inne zabytki:
- cmentarz żydowski
- kościół katolicki pw. Świętej Trójcy z końca XIX wieku, należący do diecezji opolskiej
- kościół ewangelicki Krzyża Jezusowego z l. 1855–1857
Transport
Przez Gorzów Śląski przebiega wspólny odcinek dwóch dróg krajowych oraz jedna droga wojewódzka:
- droga krajowa nr 45 Złoczew – Wieluń – Gorzów Śląski – Opole – Racibórz
- droga krajowa nr 42 Namysłów – Kluczbork – Gorzów Śląski – Praszka – Radomsko – Starachowice
- droga wojewódzka nr 487 Byczyna – Gorzów Śląski – Olesno
Na lata 2013–2014 planowano budowę obwodnicy Gorzowa Śl. w ciągu drogi krajowej 45/42, jednak prace przerwano na etapie studium techniczno-ekonomiczno-środowiskowego, przekładając realizację na okres późniejszy[potrzebny przypis].
Przez Gorzów Śląski prowadziła linia kolejowa Praszka – Olesno.
Osobny artykuł: Gorzów Śląski (przystanek kolejowy).
Przypisy
- ↑ a b Gorzów Śląski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Oberschlesien, Kreis Rosenberg [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-08] .
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Dolny Śląsk. Historyczne granice Dolnego Śląska [online], Region Dolny Śląsk [dostęp 2017-11-23] .
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32–33.
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym”, 2008. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ Miasto i Gmina Gorzów Śląski. 2012-06-12. [dostęp 2012-06-15].
- ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 176. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Matthäus Merian, ”Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae”, Frankfurt am Main 1650.
- ↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 955.
- ↑ L. Freiherrn 1837 ↓, s. 138.
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 29.
- ↑ Felix Triest 1830 ↓, s. 229.
- ↑ Parchwice w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego” Tom VII, s. 862.
- ↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 229.
- ↑ Felix Triest 1830 ↓, s. 230.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 83 .
Bibliografia
- Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
- L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von August Hirschwald, 1837.
Linki zewnętrzne
- Libiąże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 203 .
- Historia Żydów w Gorzowie Śląskim na portalu Wirtualny Sztetl
- Gorzów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 733 .
- p
- d
- e
Gmina Gorzów Śląski
- Siedziba gminy: Gorzów Śląski
| Miasto |
|
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie |
|
| Osady | |
| Części wsi |
|
| Osada wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
- p
- d
- e
Miasta województwa opolskiego
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
- p
- d
- e
| Miasta |
|
|---|---|
| Gminy miejsko-wiejskie |
|
| Gminy wiejskie |
|
- p
- d
- e
Powiat oleski (1945–1975)
- Siedziba powiatu – Olesno
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1945–75) |
|
| Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
