Grand Duo concertant

Grand Duo concertant E-dur na temat z opery Robert Diabeł Giacomo Meyerbeera – utwór kameralny na fortepian i wiolonczelę skomponowany przez Fryderyka Chopina wspólnie z Augustem Franchomme’em^[1][2][3] w latach 1832–1833^[4][5].

Wydany został bez numeracji opusowej przez Maurice’a Schlesingera w 1833^[2][6][a].

Historia

Krótko po przyjeździe Chopina do Paryża Robert Diabeł Giacomo Meyerbeera stał się popularną operą^[3][8][9], o której sam Chopin wypowiadał się pozytywnie^[3][7]. Parafraza na jej temat została zamówiona w grudniu 1831 przez Maurice’a Schlesingera^[10], który podobne propozycje złożył u innych znanych w Paryżu kompozytorów^[3][7]. W tym czasie Chopin postanowił pozostać w Paryżu co najmniej trzy lata, jednocześnie prosząc Ferdinando Paëra o pomoc przy urzędowych formalnościach^[11].

Chopin poznał Augusta Franchomme’a wiosną 1832 zapoznany przez Ferdinanda Hillera^[12]  lub na obiedzie u Ferenca Liszta^[13]. Latem tego samego roku Chopin przebywał w Turenii u rodziny Franchomme’a, gdzie prawdopodobnie wspólnie pracowali nad Grand Duo concertant^[14]. W rękopisie utworu partia fortepianu została spisana przez Chopina, wiolonczeli zaś, przez Franchomme’a^[3][12] . Zdaniem Roberta Schumanna udział Franchomme’a w komponowaniu był niewielki^[12] .

Utwór dedykowany został Adèle Forest^[1][15], 16-letniej uczennicy Chopina i córki wiolonczelisty-amatora, który przyjaźnił się z Franchomme’em^[12] .

Charakterystyka

Grand Duo concertant jest jednym z czterech utworów kameralnych stworzonych przez Chopina^[16], w tym jednym z trzech utworów skomponowanych na fortepian i wiolonczelę^[17]. W dorobku kompozytorskim Chopina jest to utwór marginalny^[12] [18].

Utwór rozpisany został w 366 taktach^[19]. Stanowi potpourri^[20] skomponowane w stylu brillant^[12] [21] odmiany paryskiej^[22]. Rozpoczyna się introdukcją, po której następuje fantazja na podstawie trzech tematów z Roberta Diabła: tematu romanzy Alicji z I aktu (w E-dur), tematu pochodzącego z introdukcji do I aktu (Allegretto w A-dur; w oryginale wykonywane przez chór) oraz tematu z finalnego tercetu „O, mon fils, ma tendresse” z V aktu (Andante cantabile w h-moll)^[3][12] . Utwór zakończony jest codą w A-dur^[3].

Według Mieczysława Tomaszewskiego „każdy z tematów wzięty z Meyerbeera zostaje rozwinięty (...) na sposób arcykonwencjonalny, poprzez diminucję, czyli rozdrobnienie i ornamentację lub przez tzw. sekwencyjne powtórzenia. Jeszcze kiedy indziej – przez prowadzenie śpiewu wiolonczeli na tle fortepianowego tremolanda o czysto operowej proweniencji”^[12] .

Zdaniem Jamesa Hunekera utwór „jest w stylu salonu roku 1833. Proste i nużące, niewiele przewyższa podobne utwory Beriota czy Osborne’a. Duet ten, pełen giętkiej wytworności i pustych pasaży – jest z pewnością utworem pisanym ad hoc, dla pieniędzy”^[12] .

Wydania

Utwór ukazał się we Francji 6 lipca 1833^[15][23][b]. Przygotowany dla wydawcy rękopis, liczący 22 strony^[24], przechowywany jest w Bibliotece Narodowej Francji (sygn. MS-10310)^[24][25]. Na pierwszej stronie opatrzony jest numerem wydawniczym M.S.1376^[25].

W 1838 w Berlinie nakładem A. M. Schlesingera^[26] ukazała się wersja na fortepian na 4 ręce przygotowywana od 1833^[4]. Według wydawanego przez Schlesingera^[27] tygodnika „Revue et gazette musicale de Paris” (nr 8 z 24 lutego 1839) instrumentacja została dokonana przez samego Chopina. Ta sama gazeta informowała w nr 3 z 19 stycznia 1834 o istnieniu wersji na fortepian i skrzypce^[23][28], która ukazała się jako czterostronicowa partia skrzypiec dołączona do wydania A. M. Schlesingera, które pojawiło się na przełomie września i października 1833^[28][29] O takiej wersji wspomina również karta tytułowa brytyjskiego wydania^[28].

W Londynie utwór ukazała się w grudniu 1833 nakładem Wessel & Co^[30]. Brytyjski wydawca samowolnie oznaczył utwór jako opus 12^[c][2].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Chopin, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1978, OCLC 462214174 .
• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Teresa DalilaT.D. Turło Teresa DalilaT.D., Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, ISBN 83-224-0407-7, OCLC 8300787124 .
• JarosławJ. Iwaszkiewicz JarosławJ., Chopin, wyd. 5, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1983, ISBN 83-224-0196-5, OCLC 12058331 .
• Edward BronisławE.B. Sydow Edward BronisławE.B., Bibliografia F. F. Chopina, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1949a, OCLC 835930644 .
• Bronisław EdwardB.E. Sydow Bronisław EdwardB.E., Dzieło Chopina, [w:] Almanach Chopinowski, Warszawa: Czytelnik, 1949b, OCLC 7209197 .
• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. 2, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2010, ISBN 978-83-224-0857-5, OCLC 750774032 .
• Mieczysław Tomaszewski: Grand duo concertant E-dur na tematy z opery „Robert Diabeł” Dbop. 16A. [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [on-line]. Chopin.nifc.pl. [dostęp 2021-06-26].
• AdamA. Zamoyski AdamA., Chopin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, ISBN 83-06-01234-8, OCLC 15507867 .

Linki zewnętrzne

• Grand Duo concertant – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Fragment autorgrafu edycyjnego utworu na stronie Chopin.nifc.pl