Gur-i Mir

Gur-i Mir
Goʻri Amir
Ilustracja
Gur-i Mir (2011)
Państwo

 Uzbekistan

Miejscowość

Samarkanda

Typ budynku

mauzoleum

Styl architektoniczny

architektura Timurydów(inne języki)

Inwestor

Timur Chromy

Ukończenie budowy

1405

Odbudowano

lata 90. XX wieku (rewitalizacja)

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Uzbekistanu
Mapa konturowa Uzbekistanu, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Gur-i Mir”
Ziemia39°38′54″N 66°58′08″E/39,648333 66,968889
Multimedia w Wikimedia Commons

Gur-i Mir[1] (uzb. Goʻri Amir[2]) – mauzoleum Timura Chromego i innych osób, m.in. jego krewnych z 1405 roku w Samarkandzie w Uzbekistanie.

Historia

Budowla powstała w 1405 roku w Samarkandzie[3] na polecenie Timura Chromego[4] po tragicznej śmierci jego prawnuka Muhammada Sultana Mirzy(inne języki) w 1403 roku[5]. Budowniczym mauzoleum był Mohammed, syn Mahmuda z Isfahanu[3]. Po śmierci Timura w 1405 roku jego zwłoki zostały przewiezione do Samarkandy i pochowane w Gur-i Mir[6][7]. W narożnikach dziedzińca pochowano krewnych Timura[3]. Wewnątrz spoczywa m.in. syn Timura, Szahruch[8] i jego wnuk Uług Beg[9], który utworzył wschodnie wejście do mauzoleum w 1425 roku, gdyż uznał, że poprzednie wejście od północy, od strony grobu Sayyida Baraki(inne języki) jest pozbawione szacunku do zmarłego[10].

Podczas rosyjskiej okupacji Uzbekistanu w 1868 roku skradziono drzwi do mauzoleum, jedne znajdują się w Londynie, drugie w Ermitażu, a trzecie posiada Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu[10].

Grób Timura otwarto w nocy z 20 na 21 czerwca 1941 roku[11] (według anegdoty datę przekładano z uwagi na groźbę wyrytą na grobie, ostatecznie dzień po otwarciu grobu nastąpił atak Niemiec na ZSRR[11]), dzięki czemu antropolog Michaił Gierasimow odtworzył wygląd twarzy władcy[11].

W latach 1994–1996 przeprowadzono rewitalizację i częściową rekonstrukcję budowli[10].

Architektura

Budowla znajduje się niejako na dziedzińcu medresy[10]. Do mauzoleum Timura prowadzi szeroka brama[3]. Budynek wzniesiono na planie ośmiokąta[12]. Pierwotne wejście znajdowało się od północy, kolejne wejście powstało od wschodu[10].

Wnętrze stanowi duża hala z czterema niszami, udekorowanych mukarnasami na planie kwadratu[3] i mozaikowym portalem autorstwa Muhammada ibn Mahmuda al-Isfahaniego z 1454 roku[4].

W centrum pomieszczenia postawiono ozdobne sarkofagi[3], otaczają je ażurowe marmurowe balustrady[3]. Pochowani faktycznie znajdują się w krypcie[3]; grób Timura nakrywa nefrytowy nagrobek z inskrypcją-groźbą: „kto naruszy spokój władcy, wywoła wojnę, jakiej jeszcze świat nie widział“[11].

Kopuła nakrywająca obiekt ma wysokość około 34 m[4], otaczają ją minarety o wysokości około 25 m[4]. Kopułę pokrywają jasnoniebieskie płytki[4]. Wysoki bęben jest pokryty ornamentami oraz inskrypcją[4] imienia Mahometa zapisaną pismem kufickim[12].

Galeria

  • Mauzoleum około 1870 roku
    Mauzoleum około 1870 roku
  • Mauzoleum na obrazie Wasilija Wierieszczagina (około 1870 roku)
    Mauzoleum na obrazie Wasilija Wierieszczagina (około 1870 roku)
  • Mauzoleum w 1890 roku
    Mauzoleum w 1890 roku
  • Portal przed 1914 rokiem
    Portal przed 1914 rokiem
  • Mauzoleum i portal
    Mauzoleum i portal
  • Portal przed dziedzińcem
    Portal przed dziedzińcem
  • Mury zewnętrzne i minaret
    Mury zewnętrzne i minaret
  • Okładzina z inskrypcją na minarecie
    Okładzina z inskrypcją na minarecie
  • Kopuła i odsłonięta ściana niezachowanej części budowli
    Kopuła i odsłonięta ściana niezachowanej części budowli
  • Kopuła
    Kopuła
  • Złote sklepienie
    Złote sklepienie
  • Mukarnas
    Mukarnas
  • Mukarnas
    Mukarnas
  • Nisza
    Nisza
  • Sarkofagi
    Sarkofagi
  • Krypta (rysunek)
    Krypta (rysunek)

Przypisy

  1. ↑ Azja Środkowa. Przewodnik. Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan,Tadżykistan, Turkmenistan, MargaritaM. Bartosik (tłum.), [cop. 2014], s. 219, ISBN 978-83-246-8581-3 .
  2. ↑ Oʻzsanoatqurilishbank mehnat jamosi Samarqand va Buxoro shaharlarida [online], АКБ "УЗПРОМСТРОЙБАНК" [dostęp 2023-07-06]  (uzb.).
  3. ↑ a b c d e f g h GastonG. Migeon GastonG., HenriH. Saladin HenriH., Art of Islam, Parkstone International, 8 maja 2012, s. 64, ISBN 978-1-78042-993-9 [dostęp 2023-07-06]  (ang.).
  4. ↑ a b c d e f ArdiA. Kia ArdiA., Central Asian Cultures, Arts, and Architecture: Inner Eurasia from Prehistory to the Medieval Golden Ages, Lexington Books, 15 października 2018, s. 106, ISBN 978-1-4985-8906-2 [dostęp 2023-07-03]  (ang.).
  5. ↑ Vitaliĭ Vi͡acheslavovichV.V.͡ Naumkin Vitaliĭ Vi͡acheslavovichV.V.͡, Radical Islam in Central Asia: Between Pen and Rifle, Rowman & Littlefield, 2005, s. 11, ISBN 978-0-7425-2930-4 [dostęp 2023-07-03]  (ang.).
  6. ↑ H.H. Dizadji H.H., Journey from Tehran to Chicago: My Life in Iran and the United States, and a Brief History of Iran, Trafford Publishing, 2010, s. 69, ISBN 978-1-4269-2918-2 [dostęp 2023-07-03]  (ang.).
  7. ↑ VladimirV. Lukonin VladimirV., AnatolyA. Ivanov AnatolyA., Central Asian Art, Parkstone International, 30 czerwca 2012, s. 204, ISBN 978-1-78042-894-9 [dostęp 2023-07-06]  (ang.).
  8. ↑ Mārg̲, Marg Publications, 1975, s. 41 [dostęp 2023-07-06]  (ang.).
  9. ↑ AnilaA. Graham AnilaA., Eastern Cultures: A Unesco Courier Anthology, Longman, 1971, s. 33, ISBN 978-0-582-34101-2 [dostęp 2023-07-06]  (ang.).
  10. ↑ a b c d e SevinchS. Ashirova SevinchS., Interesting information about the tomb of Amir Temur, [w:] medium.com [online] .
  11. ↑ a b c d Gur Emir – u grobu Tamerlana [online], Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 30 października 2010 [dostęp 2023-07-06]  (pol.).
  12. ↑ a b TimothyT. May TimothyT., The Mongol Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, 7 listopada 2016, s. 194, ISBN 978-1-61069-340-0 [dostęp 2023-07-03]  (ang.).