Gwizdek

Ten artykuł od 2015-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

"Samba Whistle" – gwizdek używany w zespołach perkusyjnych

Gwizdek – generator akustyczny nieposiadający elementów ruchomych (ewentualnie elementy drgające) zamieniający energię strumienia gazu lub cieczy w energię drgań akustycznych.

Typy gwizdków

gazowe (pracujące w ośrodku gazowym)
- niskociśnieniowe (gwizdek ustny, piszczałka Galtona)
- wysokociśnieniowe (generator Hartmanna)
cieczowe (pracujące w cieczy) – stosowane do procesów emulgowania, dyspergowania
- płytkowy gwizdek cieczowy
- piszczałka cieczowa

Odrębnym typem są gwizdki wirowe pracujące w ośrodku gazowym lub cieczy. Zbudowane są z komory cylindrycznej, do której stycznie do jej powierzchni wprowadza się gaz lub ciecz. Wskutek ruchu wirowego i tarcia o ścianki komory powstają drgania ośrodka wyprowadzane przez rurkę umieszczoną w osi komory.

Najpowszechniej znanym jest gwizdek ustny, w którym drgania strumienia powietrza powstają gdy strumień podstawowy rezonuje ze strumieniem z komory rezonansowej.

Wykorzystanie gwizdków

Gwizdek jako instrument muzyczny zaliczany jest do grupy aerofonów wargowych. Jest rodzajem piszczałki wargowej wydającej jeden do dwóch dźwięków^[1]. Należy do perkusjonaliów i używa się go w celach metrorytmicznych lub dla wzbogacenia kolorystyki wykonywanego utworu, np. samba whistle czy siren whistle^[2].

Gwizdek używany jest również w celach sygnalizacyjnych (np. gwizdki policyjne, gwizdki na statkach (np. używane przez oficerów wachtowych, gwizdki bosmańskie; zob. świst trapowy), także gwizdki sędziów w zawodach sportowych takich jak piłka nożna, piłka ręczna, siatkówka i koszykówka) lub jako zabawka. Często gwizdki mają umieszczoną wewnątrz komory rezonansowej kulkę wielkości ziarnka grochu, która podczas dmuchania w gwizdek przemieszcza się chaotycznie w strumieniu powietrza zakłócając jego przebieg i powodując charakterystyczne wibracje tonu gwizdka. Wykopaliska archeologiczne dowodzą, że gwizdki ustne znane były już we wczesnym paleolicie^[3].

Stosowane bywają także sygnalizacyjne gwizdki przemysłowe, szczególnie popularne w tych miejscach, w których stosowane są maszyny parowe i gdzie w związku z tym jest zapas pary pod zwiększonym ciśnieniem, którą trzeba od czasu do czasu wypuszczać do atmosfery; współcześnie takie gwizdawki^[4] używane bywają praktycznie jedynie w coraz rzadszych na kolei parowozach.

Specjalny gwizdek ultradźwiękowy ma zmniejszony rozmiar komory rezonansowej i wytwarza niesłyszalne dla człowieka dźwięki w zakresie niskich ultradźwięków (20 - 30 kHz), którymi w sposób skryty można wydawać komendy specjalnie wyszkolonym psom, np. policyjnym.

Zwiększenie rozmiarów komory rezonansowej gwizdka powoduje, że jego ton się obniża. Czasem powstaje niezamierzona konstrukcja gwizdka - na przykład komorą staje się wnętrze samochodu, wdmuchiwanie powietrza odbywa się przez uchylone okno podczas jazdy; szczególnie łatwo efekt ten wytworzyć przez uchylony szyberdach. Powstające w takiej niezamierzonej instalacji dźwięki o częstotliwości w zakresie infradźwięków - kilku herców - są dla człowieka niesłyszalne, ale spowodować mogą nieprzewidywalne reakcje fizjologiczne, albo wpływać na przyspieszone zmęczenie kierowcy i pasażerów. Podobne skutki dla otoczenia mogą powstać w błędnie zaprojektowanych instalacjach wentylacyjnych.

Gwizdki dużych rozmiarów buduje się także jako stosunkowo tanie generatory infradźwięków do celów badawczych.

W miejscowości Gwizdały znajduje się Muzeum Gwizdka^[5].

Zobacz galerię związaną z tematem: Gwizdek

Zobacz hasło gwizdek w Wikisłowniku

Zobacz też

Przypisy

↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 333.
↑ Jarosław Wnorowski: Perkusjonalia używane w orkiestrze dętej - poradnik. [w:] Polski portal dla orkiestr dętych [on-line]. [dostęp 2020-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-01)]. (pol.).
↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 334.
↑ Kraina Żywych Maszyn - Parowozy w Polsce [online], parowozy.net [dostęp 2022-05-29] .
↑ Muzeum Gwizdka. [w:] Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa w Gwizdałach [on-line]. [dostęp 2020-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-10)]. (pol.).