Hebeloma

Włośnianka
Ilustracja
Włośnianka rosista
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

podziemniczkowate

Rodzaj

włośnianka

Nazwa systematyczna
Hebeloma (Fr.) P. Kumm
Führ. Pilzk. (Zwickau): 22, 80 (1871)
Multimedia w Wikimedia Commons

Hebeloma (Fr.) P. Kumm. (włośnianka) – rodzaj grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae[1].

Charakterystyka

Grzyby naziemne o owocnikach mięsistych, średnich lub dużych. Kapelusz w czasie wilgotnej pogody mazisty. U różnych gatunków ma różny kolor, ale zazwyczaj jest blady, w odcieniach brązu. U niektórych gatunków występują na jego brzegach resztki osłony. Blaszki o podobnej, jak kapelusz barwie, z czasem ciemnieją i na starszych okazach są ciemnobrązowe. Trzon: cylindryczny, rzadko maczugowaty, w górnej części często drobno łuseczkowaty. U niektórych gatunków występuje na nim włókienkowata strefa pierścieniowa. Miąższ kremowobrązowy, u licznych gatunków ma zapach rzodkwi i dość często jest gorzki. Wysyp zarodników szarobrązowy[2].

Należące do tego rodzaju gatunki są szeroko rozprzestrzenione na kuli ziemskiej, najczęściej jednak występują na obszarach o klimacie umiarkowanym, borealnym lub arktycznym. Ogromna ich większość (a być może wszystkie) to grzyby mikoryzowe, współżyjące z korzeniami drzew i krzewów liściastych i iglastych. Rozróżnienie poszczególnych gatunków jest bardzo trudne, ze względu na ich duże podobieństwo morfologiczne i dużą zmienność wewnątrz gatunku. W dotychczasowych badaniach naukowych stwierdzono występowanie w Polsce 26 gatunków tych grzybów[3].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Synonimy naukowe: Agaricus trib. Hebeloma Fr., Hebelomatis Earle, Hylophila Quél., Myxocybe Fayod, Picromyces Battarra ex Earle, Roumeguerites P. Karst. Sarcoloma Locq.[4]

Polską nazwę podał Stanisław Chełchowski w 1898. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były też jako bedłka, skórzak lub łuszczak[5].

Gatunki występujące w Polsce:

  • Hebeloma aanenii Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015[6]
  • Hebeloma anthracophilum Maire – włośnianka węglolubna
  • Hebeloma birrus (Fr.) Gillet 1884 – włośnianka drobniutka, włośnianka duńska
  • Hebeloma cavipes Huijsman 1961[6]
  • Hebeloma celatum Grilli, U. Eberh. & Beker 2015[6]
  • Hebeloma circinans (Quél.) Sacc. – włośnianka wapieniolubna
  • Hebeloma claviceps (Fr.) Quél. 1872[7] - włośnianka białołuskowata
  • Hebeloma clavulipes Romagn. – włośnianka białobrzega
  • Hebeloma collariatum Bruchet 1970[6]
  • Hebeloma crustuliniforme (Bull.) Quél. – włośnianka rosista
  • Hebeloma cylindrosporum Romagn – włośnianka cylindrycznozarodnikowa
  • Hebeloma eburneum Malençon 1970[6]
  • Hebeloma erebium (Huijsman) Beker & U. Eberh. 2015[6]
  • Hebeloma fastibile (Pers.) P. Kumm. – włośnianka odrażająca[7]
  • Hebeloma firmum (Pers.) Sacc. – włośnianka krzepka[7]
  • Hebeloma fragilipes Romagn. 1965[6]
  • Hebeloma fusipes Bres. – włośnianka wrzecionowatotrzonowa[7]
  • Hebeloma fusisporum Gröger & Zschiesch. 1981[6]
  • Hebeloma geminatum Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015[6]
  • Hebeloma gigaspermum Gröger & Zschiesch. 1981[6]
  • Hebeloma helodes J. Favre – włośnianka bagienna
  • Hebeloma hiemale Bres. – włośnianka późnojesienna
  • Hebeloma incarnatulum A.H. Sm. 1984[6]
  • Hebeloma ingratum Bruchet 1970[6]
  • Hebeloma ischnostylum (Cooke) Sacc. 1887[6][7]
  • Hebeloma laterinum (Batsch) Vesterh. – włośnianka wrzecionowatozarodnikowa
  • Hebeloma leucosarx P.D. Orton 1960[6]
  • Hebeloma magnimamma (Fr.) P. Karst. 1879[7] - włośnianka mlecznokawowa
  • Hebeloma marginatulum (J. Favre) Bruchet 1970[6]
  • Hebeloma mesophaeum (Pers.) Quél. – włośnianka brunatna
  • Hebeloma nanum Velen. 1940[6]
  • Hebeloma nauseosum Sacc. 1891[8][7]
  • Hebeloma odoratissimum (Britzelm.) Sacc. 1895[6][7]
  • Hebeloma pamphiliense Cittadini, Lezzi & Contu 2008[6]
  • Hebeloma populinum – włośnianka topolowa
  • Hebeloma pseudoamarescens (Kühner & Romagn.) P. Collin – tzw. olszóweczka wypaleniskowa[9]
  • Hebeloma pseudofragilipes Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015[6]
  • Hebeloma punctatum (Fr.) P. Kumm. 1871 – włośnianka kropkowana[8]
  • Hebeloma pusillum J.E. Lange – włośnianka malutka
  • Hebeloma radicosum (Bull.) Ricken – włośnianka korzeniasta
  • Hebeloma sacchariolens Quél. – włośnianka słodkowonna
  • Hebeloma salicicola Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015[6]
  • Hebeloma sarcophyllum (Peck) Sacc. 1887 – włośnianka różowoblaszkowa
  • Hebeloma sinapizans (Fr.) Sacc. – włośnianka musztardowa
  • Hebeloma sinuosum (Fr.) Quél. – włośnianka wężykowata
  • Hebeloma sordescens Vesterh. – włośnianka gorzkawa
  • Hebeloma sordidum Maire 1914[6]
  • Hebeloma stenocystis J. Favre – włośnianka subalpejska
  • Hebeloma submelinoides (Kühner) Kühner – tzw. olszóweczka cynamonowoblaszkowa[9]
  • Hebeloma subtortum P. Karst. 1889[6]
  • Hebeloma syrjense P. Karst. – włośnianka mydlanorzodkiewkowata
  • Hebeloma theobrominum Quadr. 1987[8]
  • Hebeloma vaccinum Romagn. – włośnianka ciemnobrązowa
  • Hebeloma velatum (Peck) Peck 1910 – włośnianka piaskowcowa[8]
  • Hebeloma velutipes Bruchet 1970[8]
  • Hebeloma versipelle (Fr.) Gillet – włośnianka jasnoblaszkowa
  • Hebeloma xerophilum Rudn.-Jez. – włośnianka piaskowa

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[10]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody (bez przypisów)[5] i innych[6].

Znaczenie

Wszystkie poznane pod względem wartości spożywczych włośnianki są albo trujące, albo niejadalne. U wielu gatunków nie zbadano ich własności spożywczych, więc zakłada się, że są niejadalne[2].

Przypisy

  1. ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2023-02-25]  (ang.).
  2. ↑ a b AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 236, ISBN 978-83-258-0588-3 .
  3. ↑ IzabelaI. Kałucka IzabelaI., Rodzaj Hebeloma P. Kummer w Polsce: obecny stan wiedzy o bogactwie gatunkowym, rozmieszczeniu i ekologii [online] [dostęp 2012-11-29] .
  4. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15]  (ang.).
  5. ↑ a b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 288–294, ISBN 83-89648-09-1 .
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-04]  (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g h Według Index Fungorum gatunek niezweryfikowany.
  8. ↑ a b c d e Hebeloma (włośnianka) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-04]  (pol.).
  9. ↑ a b Nazwa podana przez W. Wojewodę w 2003 i niespójna z nazwą naukową (olszóweczka to inny rodzaj).
  10. ↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2023-02-25]  (ang.).
Encyklopedia internetowa (takson):
  • SNL: reddiksopp
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 16563
  • GBIF: 2528519
  • identyfikator iNaturalist: 192716
  • NCBI: 34453