Helena Witkowska

Helena Witkowska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 maja 1870
Kalisz

Data i miejsce śmierci

1 listopada 1938
Kraków

Zawód, zajęcie

nauczycielka, działaczka

podpis
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Helena Witkowska (ur. 21 maja 1870 w Kaliszu, zm. 1 listopada 1938 w Krakowie) – historyczka, nauczycielka, twórczyni koncepcji wychowania obywatelskiego i działaczka feministyczna.

Życie

Urodziła się 21 maja 1870 roku w Kaliszu, jako córka Aleksandra i Stanisławy[1]. Po nagłej śmierci męża i córki wyjechała za granicę do Szwajcarii[2]. Ukończyła w 1897 licencjat z nauk społecznych (licenciee es sciences sociales) na uniwersytecie w Genewie. Po powrocie do kraju przez rok pracowała jako nauczycielka historii w szkole Wiktorii Niedziałkowskiej we Lwowie (1898). Następnie uczyła historii Polski, historii powszechnej i geografii w pierwszym gimnazjum żeńskim w Krakowie (1899–1917)[3]. Jednocześnie publikowała popularne zarysy historii Polski i powszechnej a także wypisy szkolne dla potrzeb swoich uczniów, współpracując w tym zakresie w latach 1906–1908 z Marceliną Kulikowską (zob. niżej). Od 1901 członkini i sekretarka wydziału Towarzystwa szkoły gimnazjalnej żeńskiej w Krakowie. Od 1912 do 1919 była nauczycielką i następnie także dyrektorką w szkole koedukacyjnej im. Marii Ramułtowej w Krakowie. W latach 1919–1923 uczyła na państwowych kursach nauczycielskich w Krakowie. Była wykładowczynią historii Polski i nauk obywatelskich na kursach wakacyjnych dla nauczycielstwa ludowego (1915, 1916, 1918, 1919–1922). W latach 1917–1923 nauczycielka nauk obywatelskich w miejskiej szkole gospodarstwa domowego w Krakowie, a następnie w państwowej szkole zawodowej żeńskiej w Krakowie (1923–1938)[4]. Od 1922 redagowała wraz Ludomirem Sawickim kwartalnik „Polska współczesna”. W 1928 wzięła udział we wszechświatowym zjeździe Służby społecznej (Service social) w Paryżu[5]. Od 1929 pracowała w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako instruktorka wychowania obywatelskiego. Była inspektorką „Nauki Społecznej” w Krakowie[6]. Twórczyni koncepcji wychowania państwowego[7].

Zmarła na chorobę nowotworową 1 listopada 1938 w Krakowie i została pochowana na Cmentarzu Rakowickim (kwatera XXXVI-płn-16)[8][9].

Działalność

Do 1914 działała w krakowskim środowisku emancypantek. Jedna z czołowych działaczek Towarzystwa Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza w Krakowie (1899–1914)[10].

Podczas I wojny światowej była działaczką krakowskiego koła i członkinią Naczelnego Zarządu Ligi Kobiet Galicji i Śląska (1915–1918). Członkini Lewicowego Koła Kobiet w Krakowie (1916–1917). Od lutego 1917 wraz z Władysławą Weychert-Szymanowską kierowała Wydziałem Oświecenia Narodowego LKGiŚ. Autorka artykułów, a następnie redaktorka naczelna (1918–1919) czasopisma Ligi „Na posterunku”[11]. W ramach akcji samokształceniowej podróżowała do licznych kół Ligi a także Komitetów Narodowych z wykładami z historii Polski[12].

Po zjeździe zjednoczeniowym lig kobiet Galicji i Królestwa Polskiego w grudniu 1918 członkini Zarządu Naczelnego Ligi Kobiet Polskich[13]. Od 1925 prezeska stowarzyszenia Służba Obywatelska, składającego się z nauczycielek szkół zawodowych żeńskich. Po przewrocie majowym opowiedziała się za sanacją. Od 1928 działaczka Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet.

27 listopada 1929 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi[6][9].

Prace własne

  • Pogląd na rozwój dziejowy, (Warszawa 1901) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • O prawach politycznych kobiet, (Kraków 1903) reedycja 2019 w oprac. Ewy Furgał, Fundacja Przestrzeń Kobiet – wersja elektroniczna
  • Komisja edukacji narodowej, (Warszawa 1905) Pedagogiczna Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • Historia zjednoczenia Włoch, (Warszawa-Lwów-Kraków 1905) Radomska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • Udział Galicji w powstaniach polskich, (Kraków 1906)
  • [z Marceliną Kulikowską] Z naszych dziejów, (Kraków 1906)
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, Epoka piastowska. 1, Wiadomości wstępne Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, Epoka piastowska. 2, Ważniejsze wypadki i postacie dziejowe od zaprowadzenia chrześcijaństwa do podziału Polski na dzielnice przez Bolesława Krzywoustego (966-1138) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, Epoka piastowska. 3, Ustrój państwowy i stosunki społeczne w Polsce piastowskiej Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, Epoka piastowska. 4, Ważniejsze wypadki i postacie dziejowe od podziału Polski na dzielnice do śmierci Kazimierza Wielkiego (1138-1370) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską]Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, Epoka piastowska.5, Kultura w epoce piastowskiej Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 2, Epoka jagiellońska. 1, Unie i inkorporacje, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1907) 2 Epoka Jagiellońska, 3, Sprawy religijne. Husytyzm i Reformacja, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1908) 2 Epoka Jagiellońska, 2, Charakterystyki panujących w Polsce między r. 1370 a 1572, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1908) Sprawy zagraniczne, wojny, zjazdy, stosunki z sąsiednimi państwami, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1908) Tworzenie się Rzeczypospolitej szlacheckiej i walka o jej naprawę, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • [z Marceliną Kulikowską] Czytania historyczne, (Warszawa 1908) 3, Czasy królów elekcyjnych, z. 1 : Charakterystyki panujących w Polsce od 1573 do 1795, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • Z dziejów ludzkości (Warszawa 1911)
  • Dzieje ustroju Polski w zarysie (Warszawa 1913) Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • Dni chwały, dni klęski. Obrazy z dziejów ojczystych (Kraków-Warszawa 1913)
  • Tadeusz Kościuszko, (Kraków 1915) Śląska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • Stosunki społeczne w Polsce niepodległej. Wyjątki z dzieł historyków (Warszawa 1916) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna
  • Kultura w Polsce niepodległej, wyjątki z dziel historyków polskich, (Warszawa 1917)
  • [z Wandą Krzyżanowską] Kozaczyzna. Wyjątki z dzieł historyków polskich (Warszawa 1918) Biblioteka Cyfrowa UMCS – wersja elektroniczna
  • [z Wandą Krzyżanowską] Życiorysy znakomitych Polaków z czasów porozbiorowych, (Warszawa 1918)
  • Nauka obywatelstwa, podręcznik dla seminariów nauczycielskich, szkól zawodowych i uniwersytetów powszechnych, (Warszawa 1919)
  • [wraz z Ludomirem Sawickim] Nauka o Polsce współczesnej. Podręcznik dla VII stopnia szkoły powszechnej (Warszawa 1920)
  • Elementarz obywatelski (Warszawa 1920)
  • Unie, federacje, braterstwo narodów (Warszawa 1921)
  • Obywatel, (Warszawa 1922)
  • Kultura polska. Wyjątki z dzieł historyków polskich (Warszawa 1922)
  • [z Wandą Krzyżanowską] Wodzowie narodu wyjątki z dziel historyków, (Warszawa 1923)
  • Nauka obywatelstwa w żeńskich szkołach zawodowych, (Kraków 1929)
  • [wraz Ludwiką Dobrzyńską-Rybicką] Obywatelstwo jako podstawa życia zbiorowego w odrodzonej Polsce (Poznań 1931)

Przypisy

  1. ↑ Danuta Koźmian, Wychowanie obywatelskie w poglądach Heleny Witkowskiej (1870–1938), „Biuletyn Historii Wychowania”, 1998, nr 1 2, s. 16.
  2. ↑ Stefania Tatarówna, Śp. Helena Witkowska, „Lotos” R. 5, z. 12 z grudnia 1938, s. 361
  3. ↑ Informacja biograficzna w reedycji książki Heleny Witkowskiej, O prawach politycznych kobiet, nowa edycja Ewa Furgal, Kraków 2019, s. 5 wersja elektroniczna
  4. ↑ Danuta Koźmian, Wychowanie obywatelskie w poglądach Heleny Witkowskiej..., s. 17.
  5. ↑ Jadwiga Petrażycka-Tomicka, W służbie obywatelskiej i służbie społecznej, Kraków 1929, passim.
  6. ↑ a b M.P. z1929 r. nr 275, poz. 634 „za zasługi na polu pracy narodowej i wychowawczo-społecznej”.
  7. ↑ Szeroko na ten temat zob. Danuta Koźmian, Wychowanie obywatelskie w poglądach Heleny Witkowskiej..., s. 20–24; Danuta Koźmian, Zapomniana koncepcja wychowania obywatelskiego Heleny Witkowskiej (1870–1938), [w:] Zapomniani pedagodzy lat międzywojennych, red. Danuta Koźmian, Szczecin 1997, s. 81–116.
  8. ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2022-05-06] .
  9. ↑ a b Stefania Tatarówna, Śp. Helena Witkowska, „Lotos” R. 5, z. 12 z grudnia 1938, s. 362
  10. ↑ W. Jamrożek, Idee edukacyjne polskiej socjalnej demokracji w Galicji do 1918, Poznań 1994, s. 137–144.
  11. ↑ Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908–1918/1919, Toruń 2001, s. 178, 215, 233–234, 241, 289, 296–297, 303–304 ISBN 83-7174-980-5.
  12. ↑ Helena Witkowska, Z wędrówki po Zagłębiu, „Na posterunku” 1918, nr.35, s.6.
  13. ↑ Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej..., s. 306.

Bibliografia

  • Jadwiga Petrażycka-Tomicka, W służbie obywatelskiej i służbie społecznej, Kraków 1929, wersja elektroniczna
  • Danuta Koźmian, Wychowanie obywatelskie w poglądach Heleny Witkowskiej (1870–1938), „Biuletyn Historii Wychowania”, 1998, nr 1 2, s. 16–26.
  • Danuta Koźmian, Zapomniana koncepcja wychowania obywatelskiego Heleny Witkowskiej (1870–1938) [w:] Zapomniani pedagodzy lat międzywojennych, red. Danuta Koźmian. Szczecin 1997, s. 81–116.
  • ISNI: 0000000072411694
  • VIAF: 102000363
  • LCCN: no98083564
  • GND: 1051012058
  • PLWABN: 9810577898505606
  • NUKAT: n98033849
  • J9U: 987007286877605171
  • LIH: LNB:V*95627;=BP