Helweci

Ten artykuł od 2020-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Helweci określani także jako Helwetowie (łac. Helvetii) – starożytny lud celtycki^[1].

Początkowo zamieszkiwali obszar między Renem, Menem, Neckarem i Lasem Hercyńskim^[1]. Poczynając od roku 400 p.n.e. kilka celtyckich plemion przemieściło się na tereny dzisiejszej Szwajcarii. Wśród nich byli także Helweci, którzy osiedlili się między Jurą a środkową częścią Wyżyny Szwajcarskiej.

Podstawową komórką organizacyjną dawnych Helwetów był ród, wokół którego skupiały się uboższe i mniej znaczące rodziny (tzw. klienci) i niewolnicy. W skład plemienia wchodziło wiele takich rodów. Na czele plemienia stali najdzielniejsi i najbardziej doświadczeni wojownicy, rządzący wespół z przywódcami najmożniejszych rodów. W życiu Helwetów dużą rolę odgrywali kapłani, zwani druidami, rekrutujący się zwykle z czołowych rodów plemienia. Poza sprawowaniem funkcji religijnych i przekazywaniem kolejnym pokoleniom tradycji plemiennych pełnili oni również funkcje sędziów w sporach wewnątrzplemiennych, byli lekarzami i nauczycielami.

Religia i kultura duchowa dawnych Helwetów są słabo poznane. Wykopaliska archeologiczne przyniosły dotychczas niewielką ilość przedmiotów kultu (m.in. figurki wotywne, głowy zwierząt). Przyjmuje się, że głównymi bóstwami byli Kerrunos i Epona. Zmarłych grzebano w odzieży, mężczyzn z bronią, kobiety z ich ozdobami.

Helweci mieszkali głównie w osiedlach wiejskiego typu, jednak z biegiem lat budowali również większe jednostki osadnicze. Te ulokowane zwykle w miejscach obronnych (wzgórze, zakole rzeki itp.) osady, otaczane drewnianymi palisadami a czasem i fosami, pełniły funkcje grodów obronnych, a niektóre z nich zaczynały przyjmować formy miejskie. Juliusz Cezar w swym dziele pt. Wojna galijska pisał, że Helweci zamieszkiwali 400 wsi i 12 umocnionych miast, wśród których znajdowały się dzisiejsze: Avenches, Lozanna, Nyon i inne.

Dawni Helweci zajmowali się głównie rolnictwem, hodowlą, myślistwem i rybołówstwem. Uprawiali zboża i drzewa owocowe, hodowali bydło rogate i owce. Wytwarzali sery i piwo. Odzież produkowali z własnoręcznie tkanej i farbowanej wełny i ze skór. Potrafili wytapiać żelazo, z którego kuli dobrą broń i narzędzia, w tym sierpy do żęcia zboża. Znali żarna obrotowe. Do transportu używali dwukołowych wozów zaprzężonych w woły. Wydobywali też złoto, z którego bili własne monety. Brali udział w handlu międzynarodowym, a ich kupcy docierali do Rzymu i innych krain nad Morzem Śródziemnym.

W 2. połowie II w. p.n.e. pod naciskiem Germanów przenieśli się do doliny rzeki Aare^[1]. W drugiej ćwierci I wieku p.n.e. wzmógł się nacisk plemion germańskich pod wodzą Ariowista ku południu, co wydatnie zagroziło Helwetom. W 111 p.n.e. wzięli udział w ataku Cymbrów na Italię^[1]. Około roku 60 p.n.e. starszyzna wszystkich plemion helweckich na zjeździe w Avenches podjęła decyzję o przeniesieniu się do Galii^[1]. Wybrano tereny położone daleko na południowym zachodzie dzisiejszej Francji – Akwitanię. Wyznaczono dwuletni okres na przygotowanie odpowiednich zapasów żywności na co najmniej 3 miesiące podróży, budowę wozów i zgromadzenie zwierząt zaprzęgowych. Głównym inicjatorem tej „wędrówki ludów” był wpływowy i ambitny helwecki książę Orgetoryks^[1], również wzmiankowany przez Juliusza Cezara. Po niespodziewanej i tajemniczej do dziś śmierci Orgetoryksa kierownictwo wielkiej akcji przesiedleńczej objął stary wódz Divico. Wiosną roku 58 p.n.e. w drogę ruszyło 350 – 380 tysięcy ludzi, z czego ok. 70 tysięcy zbrojnych wojowników.

Posuwającej się wzdłuż brzegów Jeziora Genewskiego kolumnie zastąpił drogę ówczesny namiestnik Galii Narbońskiej, Juliusz Cezar. Nie zamierzał on wypuścić z zarządzanych przez siebie terenów tak ogromnej rzeszy ludzi, stanowiących wówczas ogromną wartość gospodarczą, a w dodatku będących jedynym buforem między rzymskimi domenami a terenami opanowanymi przez Germanów. Po opanowaniu zajmowanej przez Allobrogów Genewy i jej ufortyfikowaniu Cezar nie dopuścił do sforsowania przez Helwetów Rodanu poniżej Genewy. Divico zawrócił swój lud na północ, aby obejść Jurę od północy i kontynuować wędrówkę przez kraj zaprzyjaźnionego plemienia Sekwanów. Cezar, który ściągnął posiłki z Rzymu, dogonił Helwetów pod górą Mont Beuvray i zażądał powrotu na Wyżynę Szwajcarską. Brak zgody na dyktat Rzymu zakończył się całodziennym i krwawym starciem znanym dziś jako bitwa pod Bibracte (czerwiec 58 p.n.e.)^[1]. Helweci ponieśli w niej druzgocącą klęskę, tracąc ok. ćwierć miliona zabitych, rannych lub zaginionych. Pozostałe 110 tysięcy ludzi musiało zawrócić na Wyżynę Szwajcarską i odbudować zniszczone miasta i wsie, które spalili kilka miesięcy wcześniej. Następnie tereny Helwetów zostały podbite przez Juliusza Cezara i wcielone do rzymskiej prowincji Galii Zaalpejskiej. Za panowania Oktawiana Augusta ziemie, z których Helweci początkowo pochodzili, weszły w skład prowincji Galia Belgijska^[1].

Od Helwetów wywodzi się jedna z nazw Szwajcarii – HELVETIA, która znajduje się np. na znaczkach pocztowych i monetach. Także oznaczanie szwajcarskiej domeny internetowej ".ch" oraz oznaczenie na samochodach "CH" jest skrótem od: "Confoederatio Helvetica".