Henryk Ryszard Tomaszewski

Zobacz też: Henryk Tomaszewski.

Henryk Ryszard Tomaszewski

Henryk Ryszard Tomaszewski (1988)
Data i miejsce urodzenia	1 listopada 1948 Olsztyn
Wyznanie	protestanckie
Kościół	Kościół Chrystusowy w RP

Henryk Ryszard Tomaszewski (ur. 1 listopada 1948 w Olsztynie) – polski duchowny protestancki, historyk Kościoła specjalizujący się w dziejach polskich wspólnot ewangelikalnych w Polsce, ekumenista, wydawca Ekumenicznego Przekładu Przyjaciół, biznesmen. Piastował funkcję sekretarza w zarządzie Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego, pracował w redakcji miesięcznika „Chrześcijanin” i kwartalnika „Słowo i Życie”, zajmował się także działalnością naukową. Część jego wniosków jako badacza spotkała się z krytyką ze strony innych badaczy. Zgromadzone przez siebie archiwa odnośnie do Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego przekazał do Archiwum Akt Nowych.

Życiorys

Urodził się 1 listopada 1948 roku w Olsztynie^[1].

Ukończył studia na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, magisterium uzyskał w 1974 roku. Pod kierunkiem ks. prof. Woldemara Gastparego napisał dysertację doktorską pt. Grupy chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski od 1858 do 1939 roku i obronił ją w 1981 roku. Później był m.in. autorem nieopublikowanej pracy Społeczności ewangeliczno-baptystyczne po roku 1939^[2]. Był jedynym doktorem teologii w Zjednoczonym Kościele Ewangelicznym^[1].

W latach 1970–1975 pracował w redakcji audycji radiowej „Głosu Ewangelii z Warszawy” oraz w dziale wydawniczym Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE). W latach 1975-1988 był członkiem redakcji miesięcznika „Chrześcijanin”^[1]. W 1981 roku na X Synodzie ZKE ugrupowanie chrystusowych zgłosiło dwie kandydatury na stanowisko sekretarza Rady Kościoła (H. Sacewicz i H. Tomaszewski). Sacewicz zrezygnował z kandydowania, a Edward Czajko przedstawił kandydaturę Tomaszewskiego Synodowi. Podczas głosowania 161 delegatów głosowało „za”, 1 głos „przeciw”, a 16 delegatów wstrzymało się^[3]. Funkcję sekretarza Rady ZKE pełnił przez dwie kadencje do roku 1987^[1]. Pełnił też funkcję sekretarza w Komisji Pomocy Polskiej Rady Ekumenicznej. W roku 1983 i 1988 brał udział w oficjalnych spotkaniach Jana Pawła II z przedstawicielami Polskiej Rady Ekumenicznej^[1].

Na ostatnim XII Synodzie ZKE głosował przeciwko rozwiązaniu tego Kościoła i był zdania, że likwidacja ZKE nie jest rozsądną decyzją^[4]. Na I Synodzie Kościoła Zborów Chrystusowych wybrany został sekretarzem Rady Kościoła^[2] i funkcję tę pełnił do roku 1992. W latach 1987–1992 był również redaktorem naczelnym kwartalnika „Słowo i Życie”. Był zwolennikiem przynależności Kościoła Chrystusowego do Polskiej Rady Ekumenicznej. W roku 2004 zrezygnował z członkostwa w Kościele Chrystusowym. Przez kilka lat był wykładowcą w Wyższym Baptystycznym Seminarium Teologicznym^[1].

W latach 1984-2012 był wydawcą Ekumenicznego Przekładu Przyjaciół^[1][5] [6].

Zajmuje się także działalnością gospodarczą^[1], jest jednym z założycieli spółki Organic Farma Zdrowia SA^[7] .

Archiwa

Ze względu na charakter swej działalności naukowej wiele czasu spędził w archiwach. W latach 1990–1991 przeglądał zasoby Centralnego Archiwum KC PZPR (dokumenty te zostały przekazane później dla Archiwum Akt Nowych (AAN), ale według Tomaszewskiego nie przekazano wszystkich). W latach 1990–1993 przeglądał dokumenty Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Korzystał też z archiwów AAN, IPN i innych^[8].

Jako sekretarz Rady ZKE zgromadził materiał archiwalny na temat ZKE, który przekazał później do AAN^[9]. Przekazał także oryginalne dokumenty Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych z lat 1928–1953 (otrzymał je od Jerzego Sacewicza)^[10].

Działalność naukowa

Zajmował się dziejami Kościoła Chrześcijan Baptystów, Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego. Kościoły ewangelikalne określał zwykle mianem „wolnych kościołów” i przyjmował definicję zaproponowaną przez Mieczysława Kwietnia. Uważa, że główną cechą odróżniającą kościoły ewangelikalne od historycznych jest utworzenie nowej jakości pobożności i nowego stylu życia. Zachodzą pomiędzy nimi nieznaczne różnice dogmatyczne, które dotyczą sposobu pojmowania chrztu wiary, eucharystii i chrztu w Duchu Świętym. Kościoły te manifestują przede wszystkim wiarę w Chrystusa, nie koncentrują się natomiast na tworzeniu nowych dogmatów^[11].

Tomaszewski był zdania, że doniesienia informatorów zwerbowanych w środowisku kościołów mniejszościowych nie przedstawiają wielkiej wartości. Informacje te można było przeczytać w prasie kościelnej. Według Tomaszewskiego dla MBP chodziło przede wszystkim o zdobycie agenta w danym środowisku i mieć poczucie kontrolowania tego środowiska^[12]. Uważał, że w Wydziałach ds. Wyznań i Wydziałach Spraw Wewnętrznych pracowali ludzie, których „nie interesowały sprawy dogmatyczne czy organizacyjne inwigilowanych Kościołów, lecz pozyskanie współpracowników agenturalnych”^[13].

Oceny i krytyka

Zachariasz Łyko zrecenzował jego książkę Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–1953 (1992). Ocenił, że została oparta na obszernym materiale źródłowym pochodzącym zwykle z archiwów państwowych dawnych władz wyznaniowych i politycznych i jest to „niezwykły walor pracy historycznej”^[14].

W roku 2009 Tomaszewski opublikował książkę Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Jan Mironczuk ocenił, że jego opracowanie historii ZKE stanowi cenną pomoc dla początkujących historyków zajmujących się problematyką ewangelikalną w PRL-u oraz dla osób interesujących się tą tematyką^[15]. Jego zdaniem Urząd do Spraw Wyznań cały czas utrudniał funkcjonowanie ZKE, także Tadeusza Dusika, ocenianego przez innych pozytywnie, umieścił wśród złych dyrektorów UdsW^[16]. Szymon Biliński został uznany niemal za sprawcę aresztowań działaczy ZKE w roku 1950^[17]. Tomaszewski wyliczył dziesięciu agentów, z których doniesień MBP korzystało przystępując do aresztowań w roku 1950^[18], tymczasem trzech z nich zostało zwerbowanych po owych aresztowaniach, a dwóch innych nie dostarczało materiałów^[19].

Andrzej Seweryn zrecenzował jego książkę Baptyści w Polsce w latach 1918–1958 z 2008 roku. Pochwalił go za „bogactwo źródeł”, zarzucił jednak, że w zbyt wielkim stopniu opiera się na archiwach państwowych, a w zbyt małym na archiwum Kościoła baptystów. W książce niewiele jest informacji o działalności zborów, a te według Seweryna stanowią substancję Kościoła. Dużo uwagi poświęca Naczelnej Radzie Kościoła i jej relacjom z Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w okresie międzywojennym i Urzędem ds. Wyznań w okresie powojennym^[20]. Seweryn zarzucił rozpisywanie się o sprawach i zagadnieniach luźno związanych z historią baptystów w Polsce (represje duchownych w ZSRR, Bułgarii i CSRS, ingerencje UdSW w działalność Chrześcijańskiej Rady Ekumenicznej)^[21]. Według Seweryna podsumowania rozdziałów są w istocie streszczeniami, brak w nich syntezy i pogłębionych wniosków autora^[22].

Ryszard Michalak uznał go za jednego z najbardziej efektywnych autorów publikujących na temat mniejszości religijnych w latach 1945-1989^[23], zarzucił mu jednak przeprowadzenie powierzchownej kwerendy w archiwach i ignorowanie literatury przedmiotu. Opinię Tomaszewskiego, jakoby władz wyznaniowych nie interesowały sprawy dogmatyczne czy organizacyjne, uznał za dalece odbiegającą od realiów polityki wyznaniowej. Michalak cenił Tomaszewskiego dla „innych walorów”^[24].

Wybrane publikacje

• Wyznania typu ewangeliczno-baptystycznego wchodzące w skład Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w latach 1945–1956. Tomaszów Mazowiecki: Słowo i Życie, 1991. ISBN 83-88497-11-1.brak strony w książce
• Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–1953. Słowo i Życie, 1992.brak strony w książce
• Baptyści w Polsce w latach 1858–1918. Warszawa: Kompas II, 1993.brak strony w książce
• Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski w latach 1858–1939. Warszawa: WBST, 2006. ISBN 83-88497-11-1.brak strony w książce
• Baptyści w Polsce w latach 1918–1958. Warszawa: Słowo i Życie, 2008. ISBN 978-83-925744-2-2.brak strony w książce
• Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Warszawa: KOMPAS II, 2009. ISBN 978-83-925744-5-3.brak strony w książce

Przypisy

Bibliografia

• Leszek Jańczuk. Rola agentury w inwigilacji środowiska ewangelikalnego ZKE, ZKCh i KCHWE w latach 1946-1950. „Studia Theologica Pentecostalia”. 5, s. 45-76, 2017. 
• Zachariasz Łyko. Recenzje i opinie. „Słowo i Życie”. 11-12, s. 24, 1992. 
• Ryszard Michalak: Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, 2014. ISBN 978-83-7842-124-5.
• Jan Mironczuk. Henryk Ryszard Tomaszewski, Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987, Warszawa Kompas II, 2009, 508 s.. „Przegląd Prawa Wyznaniowego”, s. 287–291, 2010. 
• Andrzej Seweryn. Henryk Ryszard Tomaszewski, Baptyści w Polsce w latach 1918-1958, Warszawa 2008, ss. 516.. „Studia z Prawa Wyznaniowego”. 14, s. 354-359, 2011. 
• H.R. Tomaszewski: Społeczność baptystyczna w kontekście działań władz Polski Ludowej. W: Władze Polski Ludowej a mniejszościowe związki wyznaniowe. pod red. T.J. Zielińskiego. Warszawa-Katowice: WBST, 2010, s. 129–157.
• H.R. Tomaszewski: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Warszawa: KOMPAS II, 2009. ISBN 978-83-925744-5-3.
• H.R. Tomaszewski. Kolegium redakcyjne miesięcznika „Chrześcijanin” – o sobie i o swojej pracy. „Chrześcijanin”. 1, s. 15, 1988. 
• Jan Turnau. Polska. Zaciszne Zakościele. „Gazeta Wyborcza”, 17.06 2011. 
• M.R. Weremiejewicz: Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–2006. Toruń: Duet, 2014, s. 299. ISBN 978-83-62558-81-0.
• Tadeusz J. Zieliński: Protestantyzm ewangelikalny. Studium specyfiki religijnej. Wyd. 2. Katowice: 2014, s. 350–351. ISBN 978-83-931204-9-9.
• Zmiany w statucie – komunikat spółki ORGANIC (ORGANIC) – komunikat EBI. Stockwatch, 29 listopad 2019.

• Redakcja. Kolegium redakcyjne miesięcznika „Chrześcijanin” – o sobie i o swojej pracy. „Chrześcijanin”. 1, s. 13, 1988.