Język chavacano

Chavacano
Obszar

Filipiny

Liczba mówiących

1,2 mln (1996)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna

kreolski na bazie hiszpańskiego

Status oficjalny
Ethnologue 4 edukacyjny↗
Kody języka
ISO 639-3 cbk
IETF cbk
Glottolog chav1241
Ethnologue cbk
WALS cvc
SIL cbk
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku chavacano
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język chavacano lub chabacano[1][2][3] – język kreolski na bazie hiszpańskiego, używany przez ok. 1,2 mln osób na Filipinach. Jest jedynym żywym językiem kreolskim o podłożu hiszpańskim w Azji.

Dzieli się na kilka zróżnicowanych dialektów: cavite (caviteño), zamboanga (zamboangueño), ternate (ternateño, bahra)[4][5][6]. Najbardziej znacząca pod względem liczby użytkowników jest odmiana zamboanga, natomiast odmiana cavite została w dużej mierze wyparta przez inne języki. W powszechnym użyciu są języki tagalski i angielski, które dominują w różnych sferach życia[7][8][9].

Istnieją prace poświęcone jego gramatyce[3]. Powstały także słowniki: A composite dictionary of Philippine Creole Spanish (1989)[10] i English-Chabacano Dictionary (2003)[2].

Według jednej z propozycji znaczącym źródłem, do którego można sprowadzić genezę chavacano, jest wyspa Ternate na Molukach, gdzie historycznie występował język kreolski ukształtowany na bazie portugalskiego i malajskiego. Język ten miał wejść w interakcję z językiem hiszpańskim, aż ostatecznie został przeniesiony na Filipiny w poł. XVI w.[11] Po raz pierwszy taki związek zasugerował K. Whinnom w swojej książce z 1956 r.[12]

Jest używany w audycjach radiowych i programach telewizyjnych[1]. Odmiana zamboanga ma dość dobrze rozwinięte piśmiennictwo, jest wykorzystywana w edukacji i sferze religijnej[8].

Charakterystyka

Słownictwo chavacano wywodzi się w przeważającej części z hiszpańskiego, natomiast gramatyka chavacano czerpie z wzorców języków filipińskich, takich jak tagalski i cebuański.

  • W liczbie mnogiej stosuje się hiszpański rodzajnik liczby pojedynczej plus wykładnik liczby mnogiej „maga” lub „mana”
el maga/mana dia (dni)
  • Podstawową formą czasownika jest hiszpański bezokolicznik bez końcowego „r”, np. continuar, hablar, poner, recibir czy llevar zmieniają się w continuá, hablá, poné, recibí i llevá.
  • Czasy gramatyczne tworzy się poprzedzając podstawową formę czasownika partykułą ya (czas przeszły), ta (czas teraźniejszy, z hiszpańskiego está) oraz hay/di (czas przyszły).
Polski Hiszpański bezokolicznik Bezokolicznik w chavacano Czas przeszły Czas teraźniejszy Czas przyszły
śpiewać cantar canta ya canta ta canta hay/di canta
pić beber bebe ya bebe ta bebe hay/di bebe
spać dormir dormi ya dormi ta dormi hay/di dormi

Przypisy

  1. ↑ a b c M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Chavacano, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-26]  (ang.).
  2. ↑ a b JohnJ. Chambers JohnJ., SalvadorS. Wee SalvadorS. (red.), English-Chabacano Dictionary: With Tagalog and Spanish Equivalents Together with a Simple Grammar and a Chabacano-English Wordlist, Ateneo de Zamboanga University Press, 2003 [dostęp 2022-09-04]  (ang.).
  3. ↑ a b Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Chavacano. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-04)]. (ang.).
  4. ↑ Eeva Sippola: Ternate Chabacano. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber (red.): The survey of pidgin and creole languages. T. 2. Oxford: Oxford University Press, 2013, s. 143–148. ISBN 978-0-19-969141-8. OCLC 813856192. (ang.).
  5. ↑ Eeva Sippola: Cavite Chabacano. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber (red.): The survey of pidgin and creole languages. T. 2. Oxford: Oxford University Press, 2013, s. 149–155. ISBN 978-0-19-969141-8. OCLC 813856192. (ang.).
  6. ↑ Patrick O. Steinkrüger: Zamboanga Chabacano. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber (red.): The survey of pidgin and creole languages. T. 2. Oxford: Oxford University Press, 2013, s. 156–162. ISBN 978-0-19-969141-8. OCLC 813856192. (ang.).
  7. ↑ Eeva Sippola: Cavite Chabacano. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber (red.): Atlas of Pidgin and Creole Language Structures Online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2013. (ang.).
  8. ↑ a b Patrick O. Steinkrüger: Zamboanga Chabacano. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber (red.): Atlas of Pidgin and Creole Language Structures Online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2013. (ang.).
  9. ↑ Eeva Sippola: Ternate Chabacano. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber (red.): Atlas of Pidgin and Creole Language Structures Online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2013. (ang.).
  10. ↑ Maria Isabelita O. Riego de Dios: A composite dictionary of Philippine Creole Spanish. Manila: Linguistic Society of the Philippines and Summer Institute of Linguistics, 1989, seria: Studies in Philippine Linguistics 7(2). [dostęp 2022-11-26]. (ang.).
  11. ↑ Harris 1988 ↓, s. 9.
  12. ↑ JohnJ. Holm JohnJ., An Introduction to Pidgins and Creoles, Cambridge: Cambridge University Press, 2000, s. 46, DOI: 10.1017/CBO9781139164153, ISBN 0-521-58581-3, ISBN 978-1-139-16415-3 [dostęp 2023-09-28]  (ang.).

Bibliografia

  • Martin Harris: The Romance Languages. W: Martin Harris, Nigel Vincent (red.): The Romance Languages. London–New York: Routledge, 1988, s. 1–25. DOI: 10.4324/9780203426531. ISBN 978-0-203-42653-1. ISBN 0-415-16417-6. OCLC 811407334. (ang.).

Linki zewnętrzne

Kontrola autorytatywna (języki kreolskie):
  • LCCN: sh85022232
  • SUDOC: 135615437
  • NKC: ph838842
  • J9U: 987007284792305171