Język kapuczyński

Ten artykuł od 2011-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Język kapuczyński (czasem używany jest także termin język beżtyjski, nazwa własna Бэжти) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany przez blisko 7 tys. osób w południowym Dagestanie i Gruzji^[1]. Język kapuczyński należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.

Kapuczyński jest blisko spokrewniony z językiem chunzybskim^[2].

Językiem kapuczyńskim posługuje się ludność w trzech niewielkich wioskach w południowym Dagestanie: Beżta, Choszar-Chota i Tladal. Sporadycznie używana nazwa tego języka, beżtyjski, pochodzi od nazwy wsi Beżta, natomiast nazwa język kapuczyński, wzięła się od gruzińskiej nazwy tejże wsi. Jednym z ważniejszych badaczy języka kapuczyńskiego, był gruziński badacz, E. A. Łomtadze, który w swych pionierskich pracach używał takiej właśnie nazwy, ona też utrwaliła się i weszła do użytku.

Dane mówiące o liczbie osób posługujących się tym językiem nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Według statystyk w 1926 r. języka tego używało zaledwie 1447 osób. W późniejszym czasie użytkownicy kapuczyńskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z lat 1958 oraz 1967 mówiły o ok. 2500–2800 użytkownikach języka, dane, natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi 6184 osób.

Brak tradycji literackiej^[3]. Bywa zapisywany cyrylicą^[1]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego używany jest język awarski^[1], jako największy język literacki Dagestanu. Wśród ludności rozpowszechniony jest także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej. Awarski i rosyjski są wykorzystywane w edukacji i komunikacji ponadlokalnej^[4]. Kapuczyński jest zdecydowanie zagrożony wymarciem, ze względu na dominację awarskiego i niewielką liczebność społeczności^[4].

Ze względu na swoją historię wykazuje wpływy awarskiego, tureckiego, arabskiego, perskiego, gruzińskiego oraz rosyjskiego^[3]. Sam wywarł wpływ na język chunzybski^[2].

Kapuczyński jest językiem ergatywnym.

Przypisy

Bibliografia

• TapaniT. Salminen TapaniT., Europe and North Asia, [w:] ChristopherCh. Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Bibliografia prac dotyczących języka kapuczyńskiego (beżtyjskiego). l.u-tokyo.ac.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Bezhta, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2011-05-11]  (ang.).
• Bezhta. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).