Języki pidżynowe
 | Ten artykuł dotyczy języka pomocniczego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „pidgin”. |
Języki pidżynowe[1] (pidgin, pidżyn) – języki pomocnicze o uproszczonej budowie strukturalnej, a także o ograniczonym słownictwie, powstałe na bazie dwóch (lub więcej) języków. Nazwa „pidżyn” pochodzi od chińskiej wymowy angielskiego słowa business („biznes”)[2].
Języki pidżynowe powstały na skutek przemieszania języków różnych grup społecznych w strefach ich kontaktów. Często używane na obszarach wielojęzycznych np. jako języki handlu, armii, na plantacjach, w skupiskach miejskich i przemysłowych, gdzie stykają się przedstawiciele różnych grup językowych.
Najczęściej spotykane w Azji, Afryce i Ameryce. Często powstają na bazie języków kolonizatorów (np. angielski, portugalski, hiszpański, francuski, rosyjski) bądź języków rozpowszechnionych na dużym obszarze (arabski, suahili czy zulu).
Języki pidżynowe, które przeszły proces natywizacji i zostały przyjęte jako języki etniczne, stają się językami kreolskimi[3]. Języki kreolskie cechują się rozbudowanym słownictwem i lepiej rozwiniętą strukturą gramatyczną, pod względem złożoności przypominającą systemy typowych języków świata[4].
Językami pidżynowymi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka[5].
Określenia tego używa się również w informatyce – pidżynowe języki programowania nie służą do pisania rzeczywistych programów, a jedynie do demonstracji algorytmów, np. Pidgin Pascal. Również w matematyce używa się potocznie sformułowania pidgin mathematics na zapis matematyczny, który nie jest do końca ścisły. Niegdyś języki pidżynowe (jak np. żargon chinook) określano terminem „żargon”[6].
Przykłady języków pidżynowych
- język kiachtyński – pogranicze rosyjsko-chińskie
- język miszif – język Metysów kanadyjskich
- język russenorsk – wśród rybaków Arktyki
- Küchendeutsch – język powstały na bazie niemieckiego używany w Namibii
- pidżyn chińsko-angielski – Azja Wschodnia
- pidżyn islandzko-baskijski – używany był wśród baskijskich wielorybników na Islandii
- pidżyn nigeryjski – na bazie angielskiego, używany w Nigerii
- tok pisin – Melanezja
- żargon chinook – północno-wschodnia część Oceanu Spokojnego
Zobacz też
 | Zobacz hasła język pidżynowy i pidżyn w Wikisłowniku |
Przypisy
- ↑ KrystynaK. Damm KrystynaK., AldonaA. Mikusińska AldonaA. (red.), Ludy i języki świata, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000 (PWN Leksykon), s. 165, ISBN 83-01-13070-9, OCLC 830240260 (pol.).
- ↑ Pidgin, w: Online Etymology Dictionary, dostęp 9 października 2008. (ang.)
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 251.
- ↑ PeterP. Mühlhäusler PeterP., Overview of the pidgin and creole languages of Australia, [w:] SuzanneS. Romaine (red.), Language in Australia, Cambridge: Cambridge University Press, 1991, s. 159–173, DOI: 10.1017/CBO9780511620881.011, ISBN 978-0-511-62088-1, ISBN 978-0-521-33983-4, OCLC 776966869 [dostęp 2021-08-10] (ang.), patrz s. 160.
- ↑ Knapik, AleksandraA. R. AleksandraA., Piotr P.P.P. Chruszczewski Piotr P.P.P., Kreolingwistyka w zarysie. Językowo-kulturowe mechanizmy przetrwania, rozwoju i dezintegracji., 2023, ISBN 978-1-68346-166-1 (pol. • ang.).
- ↑ KeithK. Allan KeithK., JulieJ. Bradshaw JulieJ., GeoffreyG. Finch GeoffreyG., The English Language and Linguistics Companion, Houndmills: Palgrave Macmillan, 2010, s. 210, DOI: 10.1007/978-1-349-92395-3, ISBN 978-1-349-92395-3, ISBN 978-1-4039-8971-0, OCLC 1391523603 [dostęp 2023-10-09] (ang.).
Bibliografia
- Atlas języków. Pochodzenie i rozwój języków świata, BernardB. Comrie (red.) i inni, Poznań: „Atena”, 1998, ISBN 83-85414-31-2, OCLC 749229608 .
- JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
Kontrola autorytatywna (język):
Encyklopedia internetowa:
- PWN: 3956698
- Britannica: topic/pidgin
- БРЭ: 3138242
- SNL: pidgin
- DSDE: pidgin, pidginsprog
