Języki torricelli

Języki torricelli
Obszar

Papua-Nowa Gwinea (Góry Torricelliego)

Kody rodziny językowej
Glottolog nucl1708
Występowanie
Ilustracja
Lokalizacja geograficzna języków torricelli (klasyfikacja – Foley 2018)
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.

Języki torricelli – rodzina ponad pięćdziesięciu języków papuaskich z rejonu Gór Torricelliego w północno-zachodniej Papui-Nowej Gwinei.

W większości są bardzo słabo poznane (z wyjątkiem języków arapeskich)[1]. C.L. Voorhoeve (1987) postuluje, że są spokrewnione z językami zachodniopapuaskimi, z którymi dzielą wiele cech typologii[2], ale G. Reesink (1996) wstępnie odrzuca tę hipotezę, gdyż nie potwierdzają tego żadne dane leksykalne[3].

Występuje w nich szyk zdania SVO (rzadki w językach papuaskich)[1][4]. Szyk SOV również jest spotykany[5][6]. Charakterystyczną cechą rodziny są złożone systemy klas rzeczowników[1][7]. Rzeczowniki mają nieregularne formy liczby mnogiej[8]. Język monumbo (mambuwan) – stosunkowo dobrze opisany przez misjonarzy – wyróżnia się bogatą morfologią[9].

Obecność szyku SVO – w przypadku języków papuaskich – bywa tłumaczona kontaktem z językami austronezyjskimi, przy czym nie odnotowano, żeby języki torricelli znalazły się pod znaczącym wpływem tej rodziny. M. Donohue (2005) sugeruje, że cecha ta należy do pierwotnego profilu języków torricelli[10].

Klasyfikacja[11]

  • rodzina – torricelli
    • gałąź – Języki kombo-arapeskie
      • podgałąź – Języki arapeskie (abu-arapeski, arapeski górski, arapeski południowy, arapeski bumbita)
      • podgałąź – Języki kombio (aruek, eitiep, kombio, torricelli, wam, yambes)
    • gałąź – Języki maimai
      • podgałąź – Języki beli (beli)
      • podgałąź – Języki laeko-libuat (laeko-libuat)
      • podgałąź – Języki maimai właściwe (heyo, siliput, yahang)
      • podgałąź – Języki wiaki (minidien)
    • gałąź – Języki marienberskie (buna, bungain, elepi, juwal, kamasau, urimo, wiarumus)
    • gałąź – Języki monumbo (lilau, monumbo)
    • gałąź – Języki urim (urim)
    • gałąź – Języki wapei-palei
      • podgałąź – Języki palei (agi, amol, aruop, bragat, nabi, wanap, makrojęzyk aiku (ambrak, yangum dey, yangum gel, yangum mon))
      • podgałąź – Języki urat (urat)
      • podgałąź – Języki wapei (au, dia, elkei, gnau, ningil, olo, sinagen, valman, yapunda, yau, yil, yis)
    • gałąź – Języki wapei zachodnie (języki one, seta, seti)
      • podgałąź – Języki one (one inebu, one kabore, one kwamtim, one molmo, one północny, one południowy)

Przypisy

  1. ↑ a b c Foley 2018a ↓, s. 297.
  2. ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 724–726.
  3. ↑ Reesink 1996 ↓, s. 17.
  4. ↑ Schapper 2021 ↓, s. 486.
  5. ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 724.
  6. ↑ Foley 2018a ↓, s. 298.
  7. ↑ Foley 2018b ↓, s. 898–899.
  8. ↑ William A. Foley: The Papuan Languages of New Guinea. Cambridge: Cambridge University Press, 1986, s. 241. ISBN 0-521-28621-2. OCLC 13004531. [dostęp 2023-03-14]. (ang.).
  9. ↑ Foley 2018a ↓, s. 299.
  10. ↑ Donohue 2005 ↓, s. 533–535.
  11. ↑ M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Torricelli, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 17, Dallas: SIL International, 2013–2014 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-16]  (ang.).

Bibliografia

  • Mark Donohue. Word Order in New Guinea: Dispelling a Myth. „Oceanic Linguistics”. 44 (2), s. 527–536, 2005. DOI: 10.1353/ol.2005.0033. ISSN 1527-9421. OCLC 5546555704. JSTOR: 3623352. (ang.). 
  • William A. Foley: The Languages of the Sepik-Ramu Basin and Environs. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 197–432, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-003. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. (ang.).
  • William A. Foley: The morphosyntactic typology of Papuan languages. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 895–937, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-008. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. (ang.).
  • Ger P. Reesink: Morpho-syntactic features of the Bird’s Head languages. W: Ger P. Reesink (red.): Studies in Irian Languages. Cz. 1. Jakarta: Badan Penyelenggara Seri NUSA, Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya, 1996, s. 1–20, seria: NUSA 40. OCLC 770724747. [dostęp 2023-02-17]. (ang.).
  • Antoinette Schapper: Linguistic Melanesia. W: Yaron Matras, Evangelia Adamou (red.): The Routledge Handbook of Language Contact. Abingdon–New York: Routledge, 2021, s. 480–502, seria: Routledge Handbooks in Linguistics. DOI: 10.4324/9781351109154. ISBN 978-1-351-10915-4. OCLC 1137737390. (ang.).
  • Clemens L. Voorhoeve: Worming one’s way through New Guinea: The chase of the peripatetic pronouns. W: Donald L. Laycock, Werner Winter (red.): A world of language: papers presented to Professor S.A. Wurm on his 65th birthday. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987, s. 709–727, seria: Pacific Linguistics C-100. ISBN 0-85883-357-3. OCLC 17669962. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).