Języki tybeto-birmańskie

Języki tybeto-birmańskie – grupa około 330 języków używanych w regionie himalajskim, południowych Chinach i Południowo-wschodniej Azji.

W zależności od sposobu klasyfikacji traktuje się je jako:

1. podrodzinę w obrębie rodziny sino-tybetańskiej, obok języków chińskich^[1] – starsza hipoteza, mocno podważana od lat osiemdziesiątych XX w., gdyż nie udowodniono genetycznego pokrewieństwa języków chińskich i tybeto-birmańskich, co jest konieczne, aby języki uznać za rodzinę^[2],
2. odrębną rodzinę językową,
3. ogólne pojęcie zbiorcze dla kilku niespokrewnionych ze sobą grup językowych, gdyż nowsze ustalenia kwestionują genetyczną jedność języków tybeto-birmańskich^[3].

Główne języki

Języki mające ponad milion użytkowników:

• Birmański: 35 mln jako pierwszy język plus 15 mln jako drugi język w Mjanmie
• Yi (yipho): 4,2 mln w południowych Chinach
• Tybetański: 2 mln.; wraz z dialektami regionów Amdo i Kham 4,5 mln Tybetański Region Autonomiczny, Amdo, Kham
• Sgaw (sgo): 2 mln – Mjanma: stan Karen
• Arakański: 2 mln – Mjanma: Arakan
• Kham: 1,5 mln – Tybet: Kham
• Manipuri (meitei): 1,3 mln – Indie: Manipur, Asam, Nagaland
• Pwo (pho): 1,3 mln – Mjanma: stan Karen
• Tamang: 1 mln – Nepal: Dolina Kathmandu
• Yangbye: 1 mln – Mjanma
• bai (Minchia): 1 mln – Chiny: Yunnan

Klasyfikacja języków tybeto-birmańskich

Nie osiągnięto pełnego konsensusu co do stopnia pokrewieństwa poszczególnych języków tybeto-birmańskich, prowadzone badania przynoszą wciąż nowe brakujące dane. Dotychczasowe ustalenia (2003) pozwalają na dokonanie roboczego podziału języków na następujące podgrupy:

• Języki tybeto-birmańskie
  • Języki bodyjskie z tybetańskim, tamang-ghale, tshangla, takpa, dhimal-Toto
  • Języki zachodnio-himalajskie
  • Języki mahakiranti z kiranti, newari-thangmi, magar-chepang
  • Języki północno-asamskie z językami tani (abor-miri-dafla), khowa-sulung, mijui (deng), idu-digaru
  • Języki hrusyjskie
  • Języki bodo-konyak-jingpho z bodo-koch (bar), konyak (północny naga), jingpho-sak (kachin-lui)
  • Języki kuki-chin-naga z mizo-kuki-chin, ao, angami-pochuri, zeme, tangkhul, meithei (manipuri), karbi (mikir)
  • Języki qiang-gyalrong z xixia-qiang i gyalrong
  • Języki nungijskie
  • Języki kareńskie
  • Języki lolo-birmańskie z lolo (yipho) i birmańskim
  • Języki izolowane: pyu †, dura †, lepcza, mru, naxi, tujia, bai

Przypisy

Bibliografia

• Ramsey Robert: The Languages of China, Princeton University Press 1987, ISBN 0-691-06694-9
• Paul K Benedict, Sino-Tibetan. A Conspectus, Cambridge: University Press, 1972, ISBN 0-521-08175-0, OCLC 334461 .brak strony (książka)
• Scott DeLancey: Sino-Tibetan Languages, Oxford University Press, New York 1990, ISBN 0-19-520521-9 (Praca zbiorowa : The World's Major Languages )
• AustinA. Hale AustinA., Research on Tibeto-Burman Languages, Berlin: Mouton, 1982, ISBN 90-279-3379-0, OCLC 8114621 .brak strony (książka)
• James A. Matisoff: Handbook of Proto-Tibeto-Burman, Berkeley 2003, ISBN 0-520-09843-9 (bezpłatny download PDF ze strony UC Press)
• Anju Saxena: Himalayan Languages, Berlin 2004, ISBN 3-11-017841-9
• The Sino-Tibetan Languages, GrahamG. Thurgood, Randy JR.J. LaPolla, London: Routledge, 2003, ISBN 0-7007-1129-5, OCLC 59556542 .brak strony (książka)
• George Van Driem: Languages of the Himalayas, Leiden 2001, ISBN 90-04-10390-2

Linki zewnętrzne

• Klasyfikacja języków tybeto-birmańskich wg Ethnologue
• Etymologiczna baza danych