Jacobaea

Jacobaea

Starzec jakubek

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

Jacobaea

Nazwa systematyczna

Jacobaea Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4.: [667] (1754)^[3]

Typ nomenklatoryczny

J. vulgaris J. Gaertner^[4]

Synonimy

Adonigeron Fourr.
Branicia Andrz. ex Trautv.
Herbichia Zaw.
Willkommia Sch.Bip. ex Nyman^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Jacobaea – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 65 gatunków^[3]. Do przełomu XX i XXI wieku rośliny te klasyfikowane były w randze sekcji w obrębie rodzaju Senecio. Badania molekularne wykazały ich odrębność i potrzebę wyodrębnienia w randze osobnego rodzaju. Rośliny te występują w Europie, północno-zachodniej Afryce, w Azji oraz na północy Ameryki Północnej. W Polsce rośnie osiem gatunków.

Jako ozdobny uprawiany jest starzec popielny J. maritima. Różne gatunki są wykorzystywane jako lecznicze^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę i Azję (bez jej południowej, tropikalnej części), poza tym północno-zachodnią Afrykę oraz północno-zachodnią i północno-wschodnią część Ameryki Północnej^[3].

Gatunki flory Polski

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[6], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online^[3]

starzec bagienny Senecio paludosus L. ≡ Jacobaea paludosa (L.) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.
starzec gorczycznikowy, s. gorycznikowy Senecio barbaraeifolius (Krock.) Wimm. & Grab.) ≡ Jacobaea erratica (Bertol.) Fourr.
starzec górski Senecio subalpinus W.D.J. Koch ≡ Jacobaea subalpina (W.D.J.Koch) Pelser & Veldkamp
starzec jakubek Senecio jacobaea L. ≡ Jacobaea vulgaris Gaertn.
starzec karpacki Senecio carpaticus Herbich ≡ Jacobaea abrotanifolia subsp. carpathica (Herbich) B.Nord. & Greuter
starzec kraiński Senecio carniolicus Willd. ≡ Jacobaea carniolica (Willd.) Schrank
starzec srebrzysty, s. wąskolistny Senecio erucifolius L. ≡ Jacobaea erucifolia (L.) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.
starzec wodny Senecio aquaticus Hill ≡ Jacobaea aquatica (Hill) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.

Systematyka

Rodzaj z podplemienia Senecioninae plemienia Senecioneae z podrodziny Asteroideae i rodziny astrowatych Asteraceae^[7].

Gatunki tu zaliczane tradycyjnie włączane były i wciąż jeszcze bywają do rodzaju starzec Senecio jako sekcja Jacobaea. Analizy molekularne w pierwszych latach XXI wieku wykazały polifiletyzm tradycyjnego ujęcia rodzaju Senecio, którego różne grupy gatunków występują zmieszane w różnych pozycjach drzewa filogenetycznego plemienia Senecioneae. Jedną z takich grup bliżej spokrewnionych z kilkoma innymi rodzajami (np. Packera) niż z Senecio jest dotychczasowa sekcja Jacobaea. W efekcie w wielu ujęciach systematycznych rodzaj zaczął być wyodrębniany^[3]^[8]^[9].

Wykaz gatunków^[3]

Jacobaea abrotanifolia Moench
Jacobaea adonidifolia (Loisel.) Pelser & Veldkamp
Jacobaea × albescens (Burb. & Colgan) Verloove & Lambinon
Jacobaea alpina (L.) Moench
Jacobaea ambigua (Biv.) Pelser & Veldkamp
Jacobaea ambracea (Turcz. ex DC.) B.Nord.
Jacobaea analoga (DC.) Veldkamp
Jacobaea andrzejowskyi (Tzvelev) B.Nord. & Greuter
Jacobaea aquatica (Hill) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb. – starzec wodny
Jacobaea auricula (Bourg. ex Coss.) Pelser
Jacobaea boissieri (DC.) Pelser
Jacobaea borysthenica (DC.) B.Nord. & Greuter
Jacobaea buschiana (Sosn.) B.Nord. & Greuter
Jacobaea × calvescens (Moris & De Not.) B.Bock
Jacobaea candida (C.Presl) B.Nord. & Greuter
Jacobaea cannabifolia (Less.) E.Wiebe
Jacobaea carniolica (Willd.) Schrank – starzec kraiński
Jacobaea chassanica (Barkalov) A.E.Kozhevn.
Jacobaea cilicia (Boiss.) B.Nord.
Jacobaea delphiniifolia (Vahl) Pelser & Veldkamp
Jacobaea disjuncta (Flatscher, Schneew. & Schönsw.) Galasso & Bartolucci
Jacobaea echaeta (Y.L.Chen & K.Y.Pan) B.Nord.
Jacobaea erratica (Bertol.) Fourr. – starzec gorczycznikowy
Jacobaea erucifolia (L.) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb. – starzec srebrzysty
Jacobaea ferganensis (Schischk.) B.Nord. & Greuter
Jacobaea gallerandiana (Coss. & Durieu) Pelser
Jacobaea gibbosa (Guss.) B.Nord. & Greuter
Jacobaea gigantea (Desf.) Pelser
Jacobaea gnaphalioides (Spreng.) Veldkamp
Jacobaea grandidentata (Ledeb.) Vasjukov
Jacobaea incana (L.) Veldkamp
Jacobaea inops (Boiss. & Balansa) B.Nord.
Jacobaea insubrica (Chenevard) Galasso & Bartolucci
Jacobaea korshinskyi (Krasch.) B.Nord.
Jacobaea kuanshanensis (C.I Peng & S.W.Chung) S.S.Ying
Jacobaea leucophylla (DC.) Pelser
Jacobaea × lichtensteinensis B.Bock
Jacobaea × liechtensteinensis (Murr) Rottenst.
Jacobaea litvinovii (Schischk.) Zuev
Jacobaea lycopifolia (Desf. ex Poir.) Greuter & B.Nord.
Jacobaea × lyratifolia (Rchb.) B.Bock
Jacobaea maritima (L.) Pelser & Meijden – starzec popielny, s. srebrzysty
Jacobaea maroccana (P.H.Davis) Pelser
Jacobaea minuta (Cav.) Pelser & Veldkamp
Jacobaea × mirabilis (Gaut. ex Rouy) B.Bock
Jacobaea mollis (Willd.) B.Nord.
Jacobaea morrisonensis (Hayata) S.S.Ying
Jacobaea mouterdei (Arènes) Greuter & B.Nord.
Jacobaea multibracteolata (C.Jeffrey & Y.L.Chen) B.Nord.
Jacobaea norica (Flatscher, Schneew. & Schönsw.) Galasso & Bartolucci
Jacobaea nudicaulis (Buch.-Ham. ex D.Don) B.Nord.
Jacobaea ornata (Druce) Greuter & B.Nord.
Jacobaea × ostenfeldii (Druce) B.Bock
Jacobaea othonnae (M.Bieb.) C.A.Mey.
Jacobaea paludosa (L.) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb. – starzec bagienny
Jacobaea pancicii (Degen) Vladimir. & Raab-Straube
Jacobaea persoonii (De Not.) Pelser
Jacobaea pseudoarnica (Less.) Zuev
Jacobaea racemosa (M.Bieb.) Pelser
Jacobaea racemulifera (Pavlov) C.Ren & Q.E.Yang
Jacobaea raphanifolia (Wall. ex DC.) B.Nord.
Jacobaea renardii (C.Winkl.) B.Nord.
Jacobaea sandrasica (P.H.Davis) B.Nord. & Greuter
Jacobaea schischkiniana (Sofieva) B.Nord. & Greuter
Jacobaea subalpina (W.D.J.Koch) Pelser & Veldkamp – starzec górski
Jacobaea tarokoensis (C.I Peng) S.S.Ying
Jacobaea taurica (Konechn.) Mosyakin & Yena
Jacobaea thuretii (Briq. & Cavill.) B.Bock
Jacobaea tibetica (Hook.f.) B.Nord.
Jacobaea trapezuntina (Boiss.) B.Nord.
Jacobaea uniflora (All.) Veldkamp
Jacobaea vulgaris Gaertn. – starzec jakubek

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-02-16] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-02-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jacobaea Mill., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-16] .
↑ Genus Jacobaea Mill., [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-02-16] .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 474, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 164-166, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Genus Jacobaea Mill., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-02-16] .
↑ Pelser P.P.P. B. Pelser P.P.P., NordenstamN. B. NordenstamN., Kadereit J.W. & Watson L.K.J.W.& W.L. E. Kadereit J.W. & Watson L.K.J.W.& W.L., An ITS phylogeny of tribe Senecioneae (Asteraceae) and a new delimitation of Senecio L., „Taxon”, 56, 2007, s. 1077–1104 .
↑ Andrew WanyoikeA.W. Gichira Andrew WanyoikeA.W. i inni, Comparative genomics of 11 complete chloroplast genomes of Senecioneae (Asteraceae) species: DNA barcodes and phylogenetics, „Botanical Studies”, 60 (17), 2019 .