Jan Lebenstein

Data i miejsce urodzenia

5 stycznia 1930
Brześć nad Bugiem

Data i miejsce śmierci

28 maja 1999
Kraków

Odznaczenia

Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Lebenstein (ur. 5 stycznia 1930 w Brześciu nad Bugiem, zm. 28 maja 1999 w Krakowie) – polski malarz i grafik.

Życiorys

Pochodził z rodziny żydowskiej^[1]. Był absolwentem Państwowego Liceum Artystycznego w Warszawie^[2]. Studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych^[2] (1948–1954) pod kierunkiem Artura Nachta-Samborskiego. Debiutował w warszawskim Arsenale w 1955. Rok później dołączył do Teatru na Tarczyńskiej, prowadzonego we własnym mieszkaniu przez Mirona Białoszewskiego, i miał tam swoją pierwszą indywidualną wystawę^[2]. Niedługo potem wyjechał na czterotygodniowe stypendium do Paryża, gdzie w 1959 otrzymał Grand Prix de Paris na I Biennale Młodych^[2]. Od tego roku pozostał w tym mieście, w 1971 przyjął obywatelstwo francuskie.

W 1976 wyróżniony został nagrodą nowojorskiej Fundacji Alfreda Jurzykowskiego. W 1977 odbyła się jego pierwsza duża wystawa indywidualna w Polsce, pokazał prace we Wrocławiu^[2]. W 1987 otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa. W 1992 odbyła się największa wystawa jego prac w Polsce – w warszawskiej Zachęcie. Postanowieniem z 3 maja 1998 prezydent Aleksander Kwaśniewski „w uznaniu wybitnych osiągnięć w pracy artystycznej, za zasługi dla kultury polskiej” uhonorował go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[3].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 14-4-2)^[4].

Jego siostrzenicą jest Joanna Maria Żamojdo, Prezes Zarządu Fundacji im. Jana Lebensteina, matka Idy Nowakowskiej, tancerki, aktorki, córki Marka Nowakowskiego, pisarza.

Charakterystyka artystyczna

Uprawiał oryginalną odmianę malarstwa figuratywnego, włączając doń elementy surrealistyczne i abstrakcyjne. Zilustrował m.in. Folwark zwierzęcy George'a Orwella i kilka ksiąg biblijnych (Księgi Genesis, Księga Hioba, Apokalipsa św. Jana – dwukrotnie: jako cykle witraży oraz grafik). Tworzył pejzaże miejskie, poetyckie transpozycje figury ludzkiej, pełne ekspresji kompozycje fantastyczno-symboliczne o motywach zwierzęcych.

O swojej twórczości mówił w jednym z wywiadów^[5]:

Moje obrazy są metaforami emocjonalnymi. Ich zadaniem jest narzucić widzowi, dobitnie, ale bez taniego wrzasku, przeżycie jakiegoś dramatu emocjonalnego, który staram się pokazać za pomocą spontanicznej przenośni.

Witraż Jana Lebensteina w kościele pallotynów w Paryżu

Albumy książkowe i katalogi

Księga Hioba, tłum. Czesław Miłosz, Paryż 1981. ISBN 83-08-02872-1
Folwark zwierzęcy, tłum. Teresa Jeleńska, Oficyna Literacka 1985; wyd. 2: Kraków 1990. ISBN 83-85158-02-2
Księgi Genesis to jest pierwsze Mojżeszowe w obrazach Jana Lebensteina, Kraków 1995. ISBN 83-7124-031-7
Apokalipsa, w przekładzie Czesława Miłosza, Kraków 1998. ISBN 83-08-02872-1
Lebenstein. Capriccia (katalog wystawy), tekst: Marta Ryczkowska, Wejman Gallery, Warszawa 2019. ISBN 978-83-951925-3-1

Przypisy

↑ Paweł Petryka: Po Zagładzie. Świętokrzyski Sztetl. [dostęp 2021-05-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Krystyna Mazurówna: Ach, ci faceci!. Warszawa: Latarnik, 2016, s. 137–138. ISBN 978-832-681-167-8.
↑ M.P. z 1998 r. nr 20, poz. 307
↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN LEBENSTEIN, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19] .
↑ Paryż: Galerie Roi Doré – „Jan Lebenstein. In Memoriam”. Paryska wystawa prac na papierze (paryska wystawa prac na papierze z okazji 15. rocznicy śmierci twórcy; 23 maja – 5 lipca 2014; Wernisaż 22 maja). [w:] Tygodnik 'Vector Polonii' [on-line]. [dostęp 2014-05-22]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Jan Lebenstein, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] .
Fotografie prac z wystawy Demony
Obrazy Jana Lebensteina. maw.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-06)]. w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej
Joanna Bielska-Krawczyk, „Lebenstein – ilustrator. Malarz jako czytelnik, obraz jako lektura”, Wydawnictwo LIBRON, Kraków 2011