Jasieniec piaskowy
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | astrowce | ||
Rodzina | dzwonkowate | ||
Rodzaj | jasieniec | ||
Gatunek | jasieniec piaskowy | ||
Nazwa systematyczna | |||
Jasione montana L. Sp. Pl. 2: 928. 1753 | |||
| |||
|
Jasieniec piaskowy (Jasione montana L.) – gatunek rośliny z rodziny dzwonkowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie od Portugalii po Ural, obecny poza tym w północno-zachodniej Afryce, a jako introdukowany także we wschodniej części Stanów Zjednoczonych Ameryki[3]. W Polsce pospolity niemal w całym kraju (brak go lub rzadko rośnie tylko w Karpatach)[4]. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna.
Morfologia
- Pokrój
- Roślina jednoroczna, dwuletnia lub wieloletnia o wysokości 30–50 cm. Wytwarza liczne i rozgałęzione pędy.
- Łodyga
- Wzniesiona i rozgałęziająca się, tylko w dole ulistniona.
- Liście
- Lancetowate o falistych i kędzierzawych brzegach.
- Kwiaty
- Zebrane w główki na szczytach pędów i otoczone zaostrzonymi, owłosionymi i grubo ząbkowanymi listkami okrywy. Pozornie tworzą jeden kwiat, podobny do koszyczków roślin z rodziny złożonych. Są drobne, jasnoniebieskie, czasem białe. Kielich pięciodzielny. Korona prawie do nasady podzielona na pięć wąskich łatek. Pylniki pręcików zrośnięte nasadami. Kwitnie w czerwcu i lipcu, jest owadopylna.
- Owoc
- 5-kanciasta, dwukomorowa torebka. Nasiona drobne, rozsiewane przez wiatr.
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Rośnie na nasypach, przydrożach, torach, piaszczystych porębach leśnych, wydmach i w murawach napiaskowych. Jest rośliną wskaźnikową gleb bezwapiennych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Koelerio-Corynephoretea[5]. Ziele zawiera alkaloidy.
Zmienność
- J. montana L., var. montana – ma szczeciniasto owłosione i przeważnie wzniesione łodygi (do 25 cm wysokości). Listki okrywy koszyczka przeważnie ząbkowane. Jest pospolity. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Koelerio-Corynephoretea[5].
- J. montana L., var. litoralis Fries – łodygi prawie nagie, o długości 15–30 cm, pokładające się, a tylko na szczytach podnoszące. Listki okrywy całobrzegie. Występuje tylko na nadmorskich piaskach. Gatunek charakterystyczny dla All. Koelerion albescentis i Ass. Helichryso-Jasionetum[5].
Zastosowanie
Jest uprawiany jako roślina ozdobna jednoroczna lub dwuletnia[6][7]. Jest dość rzadki w uprawie, częściej uprawiane są inne gatunki, np. jasieniec trwały[6]. Najlepiej rośnie na przepuszczalnej glebie ogrodowej w pełnym słońcu lub w półcieniu. Nie lubi żyznej gleby, korzystne jest natomiast dodanie niewielkiej ilości dolomitu[6]. Rozmnaża się przez wysiew nasion jesienią.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
- ↑ Jasione montana L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-24] .
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 309, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ a b c Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ BeataB. Grabowska BeataB., TomaszT. Kubala TomaszT., Encyklopedia bylin. T. 1, A-J, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2011, s. 504, ISBN 978-83-7506-845-0, OCLC 802818812 .
Bibliografia
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- BioLib: 41182
- EoL: 577729
- EUNIS: 164880
- FloraWeb: 3118
- GBIF: 3165773
- identyfikator iNaturalist: 55022
- IPNI: 142679-1
- ITIS: 34582
- NCBI: 239452
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-351797
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:142679-1
- Tela Botanica: 36259
- identyfikator Tropicos: 5501660
- USDA PLANTS: JAMO