Jaskier pędzelkowaty
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | jaskropodobne | ||
Rząd | jaskrowce | ||
Rodzina | jaskrowate | ||
Rodzaj | jaskier | ||
Podrodzaj | włosienicznik | ||
Gatunek | jaskier pędzelkowaty | ||
Nazwa systematyczna | |||
Ranunculus penicillatus (Dumort.) Bab. Man. Brit. Bot., ed. 7: 7 (1874)[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
najmniejszej troski | |||
| |||
|
Jaskier pędzelkowaty, włosienicznik pędzelkowaty[5] (Ranunculus penicillatus (Dumort) Bab.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych.
Zasięg geograficzny
Gatunek występujący przede wszystkim w Europie Zachodniej. Jego naturalny zasięg sięga od Estonii po Irlandię i Portugalię. Podawany również z Rosji i Bałkanów, ale prawdopodobnie są to błędne oznaczenia przedstawicieli innych gatunków[4]. W Polsce występuje na dwóch stanowiskach w górskich rzekach na południowym zachodzie kraju, na Białej Lądeckiej i Czarnuszce w Sudetach Wschodnich[6].
Morfologia
- Łodyga
- Długość do 3 m.
- Liście
- Liście pływające mają nerkowaty kształt, są długoogonkowe, karbowane, o karbach całobrzegich lub (rzadko) ząbkowanych. Liście zanurzone są podłużne, mają długość do 20 cm, równą co do długości lub dłuższą od międzywęźli. Wszystkie liście posiadają przylistki.
- Kwiaty
- Kwiaty wyrastają pojedynczo na długich szypułkach. Mają białe płatki o długości do 20 mm. Wewnątrz okwiatu liczne pręciki, słupki i gruszkowatego kształtu miodniki. Dno kwiatowe owłosione.
- Owoc
- Owłosione niełupki, później łysiejące.
Biologia i ekologia
Bylina, hydrofit. Występuje w płynących wodach, w podgórskich strumieniach i rzekach o kamienisto-piaszczystym dnie, o dość szybkim nurcie wody o niskiej temperaturze[6]. Ma stosunkowo szeroki zakres tolerancji ekologicznej[4]. W zależności od regionu jego wymagania siedliskowe mogą się różnić – w Irlandii jest wszędobylski, podczas gdy w Wielkiej Brytanii preferuje wody uboższe, miękkie[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jednakże na niektórych stanowiskach nie wytwarza nasion[6].
Zmienność
Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki[8]:
- Ranunculus penicillatus subsp. penicillatus
- Ranunculus penicillatus subsp. pseudofluitans (Syme) S.D.Webster
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Kategorie zagrożenia:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[9]: R (rzadki); 2016: EN (zagrożony)[10].
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): VU (narażony); 2014: EN (zagrożony)[11].
Główna przyczyną zagrożenia dla gatunku jest gospodarka wodna ludzi: regulacja brzegów, czyszczenie dna rzeki a także zanieczyszczenie wód[6].
- Kategoria zagrożenia w Czechach: CE (krytycznie zagrożony)[4]
- Kategoria zagrożenia w Unii Europejskiej: LC (mniejszej troski) – w skali kontynentu jest gatunkiem o szerokim występowaniu i bez wyraźnego zagrożenia[4].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
- ↑ a b Ranunculus penicillatus (Dumort.) Bab.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-02].
- ↑ a b c d e R.V.R.V. Lansdown R.V.R.V., Ranunculus penicillatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-11-17] (ang.).
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 145, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ TW Hatton-Ellis, N Grieve: Ecology of Watercourses Characterised by Ranunculion fluitantis and Callitricho-Batrachion Vegetation. Peterborough: English Nature, 2003, s. 10, seria: Conserving Natura 2000 Rivers Ecology Series No. 11. ISBN 1-85716-723-6.
- ↑ The Plant List [dostęp 2013-12-11].
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- EUNIS: 195469
- FloraWeb: 4702
- GBIF: 7278019
- identyfikator iNaturalist: 335039, 335041
- IPNI: 713480-1
- NCBI: 286966
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2526907
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:713480-1
- Tela Botanica: 55279
- identyfikator Tropicos: 27100485