Jatrofa

Jatrofa
Ilustracja
Jatropha podagrica
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

wilczomleczowate

Rodzaj

jatrofa

Nazwa systematyczna
Jatropha Linnaeus
Sp. Pl. 1006. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

J. gossypiifolia L.[3]

Synonimy
  • Adenorhopium Rchb., orth. var.
  • Adenoropium Pohl
  • Castiglionia Ruiz & Pav.
  • Collenucia Chiov.
  • Curcas Adans.
  • Jatropa Scop., orth. var.
  • Loureira Cav.
  • Mesandrinia Raf.
  • Mozinna Ortega
  • Zimapania Engl. & Pax[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Jatrofa[5], jatropa[6] (Jatropha L.) – rodzaj roślin z rodziny wilczomleczowatych. Obejmuje co najmniej 175 gatunków[7]. Większość z nich rośnie na kontynentach amerykańskich – od południowej części USA poprzez Amerykę Środkową po Południową. Około 70 gatunków rośnie dziko w Afryce. Liczne gatunki z tego rodzaju zostały szeroko rozprzestrzenione w strefie międzyzwrotnikowej[8][9]. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne (zwłaszcza J. integerrima, J. multifida, J. podagrica, J. curcas, J. gossypiifolia). Jatrofa przeczyszczająca jest szeroko uprawiana dla nasion, z których wytwarza się biodiesel, a poza tym są one spożywane po upieczeniu. Ten gatunek i liczne pozostałe są wykorzystywane lub badane pod kątem wykorzystania w lecznictwie[9].

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne, półkrzewy, krzewy i drzewa. Pędy pokryte są włoskami nierozgałęzionymi, czasem gruczołowatymi lub są nagie. Zawierają sok mleczny bezbarwny, biały, żółty lub czerwony[9].
Liście
Skrętoległe, wsparte całobrzegimi lub szczeciniastymi przylistkami. Blaszka pojedyncza, wcinana lub podzielona, zwykle dłoniasto, rzadziej pierzaście[8][9].
Kwiaty
Pojedyncze lub częściej zebrane w szczytowe lub kątowe kwiatostany wierzchotkowate lub w pęczkach, z kwiatami męskimi na skraju i żeńskimi w centrum kwiatostanu. Kwiaty z kielichem składającym się z 5 działek, wolnych lub zrośniętych do połowy. Korona składa się z 5 płatków wolnych lub zrośniętych w różnym stopniu, barwy zielonkawej, białej, żółtawej, pomarańczowej, różowej, czerwonej do fioletowej, także kwiaty dwukolorowe. W kwiatach męskich znajdują się miodniki oraz 8 lub 10 pręcików w dwóch okółkach. Kwiaty żeńskie zawierają czasem prątniczki i zawsze zalążnię z 1 do 3 owocolistków z analogiczną liczbą szyjek słupka, na szczycie zwykle dwudzielnych[9].
Owoce
Mięsiste torebki zawierające kulistawe lub eliptyczne nasiona, czasem z osnówką[9].

Systematyka

Jatropha cathartica
Jatropha curcas
Jatropha gossipifolia
Jatropha integerrima
Jatropha macophylla
Jatropha multifida

W obrębie rodziny wilczomleczowatych rodzaj należy do podrodziny Crotonoideae i plemienia Jatropheae[4].

Wykaz gatunków[7]
  • Jatropha aceroides (Pax & K.Hoffm.) Hutch.
  • Jatropha aethiopica Müll.Arg.
  • Jatropha afrotuberosa Radcl.-Sm. & Govaerts
  • Jatropha alamanii Müll.Arg.
  • Jatropha andrieuxii Müll.Arg.
  • Jatropha angustifolia Griseb.
  • Jatropha aspleniifolia Pax
  • Jatropha atacorensis A.Chev.
  • Jatropha augusti Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha bartlettii Wilbur
  • Jatropha baumii Pax
  • Jatropha botswanica Radcl.-Sm.
  • Jatropha breviloba (Morong) Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha brockmanii Hutch.
  • Jatropha bullockii E.J.Lott
  • Jatropha calcarea Fern.Casas
  • Jatropha campestris S.Moore
  • Jatropha canescens (Benth.) Müll.Arg.
  • Jatropha capensis (L.f.) Sond.
  • Jatropha cardiophylla (Torr.) Müll.Arg.
  • Jatropha cathartica Terán & Berland.
  • Jatropha catingae Ule
  • Jatropha × ceballosii Fern.Casas
  • Jatropha chamelensis Pérez-Jim.
  • Jatropha chevalieri Beille
  • Jatropha ciliata Sessé
  • Jatropha cinerea (Ortega) Müll.Arg.
  • Jatropha clavuligera Müll.Arg.
  • Jatropha collina Thulin
  • Jatropha confusa Hutch.
  • Jatropha contrerasii J.Jiménez Ram. & Mart.Gord.
  • Jatropha conzattii J.Jiménez Ram.
  • Jatropha cordata (Ortega) Müll.Arg.
  • Jatropha costaricensis G.L.Webster & Poveda
  • Jatropha crinita Müll.Arg.
  • Jatropha cuneata Wiggins & Rollins
  • Jatropha curcas L. – jatrofa przeczyszczająca
  • Jatropha decipiens M.E.Jones
  • Jatropha decumbens Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha dehganii J.Jiménez Ram.
  • Jatropha dhofarica Radcl.-Sm.
  • Jatropha dichtar J.F.Macbr.
  • Jatropha dioica Sessé
  • Jatropha dissecta (Chodat & Hassl.) Pax
  • Jatropha divaricata Sw.
  • Jatropha elbae J.Jiménez Ram.
  • Jatropha ellenbeckii Pax
  • Jatropha elliptica (Pohl) Oken
  • Jatropha erythropoda Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha euarguta M.G.Gilbert & Thulin
  • Jatropha excisa Griseb.
  • Jatropha fremontioides Standl.
  • Jatropha gallabatensis Schweinf.
  • Jatropha galvanii J.Jiménez Ram. & L.M.Contr.
  • Jatropha gaumeri Greenm.
  • Jatropha giffordiana Dehgan & G.L.Webster
  • Jatropha glandulifera Roxb.
  • Jatropha glauca Vahl
  • Jatropha glaucovirens Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha gossypiifolia L.
  • Jatropha grossidentata Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha guaranitica Speg.
  • Jatropha × hastifolia Fern.Casas
  • Jatropha hernandiifolia Vent.
  • Jatropha heynei N.P.Balakr.
  • Jatropha hieronymi Kuntze
  • Jatropha hildebrandtii Pax
  • Jatropha hippocastanifolia Croizat
  • Jatropha hirsuta Hochst.
  • Jatropha horizontalis M.G.Gilbert
  • Jatropha humboldtiana McVaugh
  • Jatropha humifusa Thulin
  • Jatropha hypogyna Radcl.-Sm. & Thulin
  • Jatropha inaequispina Thulin
  • Jatropha integerrima Jacq.
  • Jatropha intermedia (Chodat & Hassl.) Pax
  • Jatropha isabellei Müll.Arg.
  • Jatropha jaimejimenezii V.W.Steinm.
  • Jatropha kamerunica Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha krusei J.Jiménez Ram. & Mart.Gord.
  • Jatropha lagarinthoides Sond.
  • Jatropha latifolia Pax
  • Jatropha longibracteata A.S.Moreira & Carn.-Torres
  • Jatropha loristipula Radcl.-Sm.
  • Jatropha macrantha Müll.Arg.
  • Jatropha macrocarpa Griseb.
  • Jatropha macrophylla Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha macrorhiza Benth.
  • Jatropha mahafalensis Jum. & H.Perrier
  • Jatropha maheshwarii Subram. & M.P.Nayar
  • Jatropha malacophylla Standl.
  • Jatropha marginata Chiov.
  • Jatropha marmorata Thulin
  • Jatropha martiusii (Pohl) Baill.
  • Jatropha mcvaughii Dehgan & G.L.Webster
  • Jatropha melanosperma Pax
  • Jatropha microdonta Radcl.-Sm.
  • Jatropha mirandana J.Jiménez Ram. & K.Vega
  • Jatropha miskatensis Thulin
  • Jatropha mollis Pax
  • Jatropha mollissima (Pohl) Baill.
  • Jatropha monroi S.Moore
  • Jatropha moranii Dehgan & G.L.Webster
  • Jatropha multifida L.
  • Jatropha mutabilis (Pohl) Baill.
  • Jatropha nana Dalzell & A.Gibson
  • Jatropha natalensis Müll.Arg.
  • Jatropha neopauciflora Pax
  • Jatropha neriifolia Müll.Arg.
  • Jatropha nogalensis Chiov.
  • Jatropha nudicaulis Benth.
  • Jatropha oaxacana J.Jiménez Ram. & R.Torres
  • Jatropha obbiadensis Chiov.
  • Jatropha oblanceolata Radcl.-Sm.
  • Jatropha orangeana Dinter ex P.G.Mey.
  • Jatropha ortegae Standl.
  • Jatropha pachypoda Pax
  • Jatropha pachyrrhiza Radcl.-Sm.
  • Jatropha paganuccii A.S.Moreira & Carn.-Torres
  • Jatropha palmatifida Baker
  • Jatropha palmatipartita Dehgan
  • Jatropha paradoxa (Chiov.) Chiov.
  • Jatropha pauciflora C.Wright ex Griseb.
  • Jatropha paxii Croizat
  • Jatropha pedersenii Lourteig
  • Jatropha peiranoi Lourteig & O’Donell
  • Jatropha pelargoniifolia Courbon
  • Jatropha peltata Sessé
  • Jatropha pereziae J.Jiménez Ram.
  • Jatropha phillipseae Rendle
  • Jatropha podagrica Hook.
  • Jatropha prunifolia Pax
  • Jatropha pseudocurcas Müll.Arg.
  • Jatropha purpurea Rose
  • Jatropha ribifolia (Pohl) Baill.
  • Jatropha riojae Miranda
  • Jatropha rivae Pax
  • Jatropha robecchii Pax
  • Jatropha rosea Radcl.-Sm.
  • Jatropha rufescens Brandegee
  • Jatropha rzedowskii J.Jiménez Ram.
  • Jatropha scaposa Radcl.-Sm.
  • Jatropha schlechteri Pax
  • Jatropha schweinfurthii Pax
  • Jatropha seineri Pax
  • Jatropha somalensis Pax
  • Jatropha sotoi-nunyezii Fern.Casas & E.Martínez
  • Jatropha spicata Pax
  • Jatropha spinosa Vahl
  • Jatropha spinosissima Thulin
  • Jatropha standleyi Steyerm.
  • Jatropha stephani J.Jiménez Ram. & Mart.Gord.
  • Jatropha stevensii G.L.Webster
  • Jatropha stuhlmannii Pax
  • Jatropha subaequiloba Radcl.-Sm.
  • Jatropha sympetala S.F.Blake & Standl.
  • Jatropha tanjorensis J.L.Ellis & Saroja
  • Jatropha tehuantepecana J.Jiménez Ram. & A.Campos Vilb.
  • Jatropha tenuicaulis Thulin
  • Jatropha tetracantha Chiov.
  • Jatropha tlalcozotitlanensis J.Jiménez Ram.
  • Jatropha trifida Chiov.
  • Jatropha tropaeolifolia Pax
  • Jatropha tupifolia Griseb.
  • Jatropha uncinulata Radcl.-Sm.
  • Jatropha unicostata Balf.f.
  • Jatropha variabilis Radcl.-Sm.
  • Jatropha variegata Vahl
  • Jatropha variifolia Pax
  • Jatropha velutina Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha vernicosa Brandegee
  • Jatropha villosa Wight
  • Jatropha weberbaueri Pax & K.Hoffm.
  • Jatropha websteri J.Jiménez Ram.
  • Jatropha weddeliana Baill.
  • Jatropha woodii Kuntze
  • Jatropha zeyheri Sond.

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-20]  (ang.).
  3. ↑ a b Jatropha. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2017-02-20].
  4. ↑ a b Genus: Jatropha L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-02-20].
  5. ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 129–130. ISBN 83-09-00256-4.
  6. ↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 104.
  7. ↑ a b Jatropha L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-07].
  8. ↑ a b Bingtao Li, Michael G. Gilbert: Jatropha Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-20].
  9. ↑ a b c d e f Bijan Dehgan: Jatropha Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-20].
Kontrola autorytatywna (takson):
  • J9U: 987007531511505171
Encyklopedia internetowa:
Identyfikatory zewnętrzne:
  • Flora of China: 116774
  • Flora of North America: 116774
  • GBIF: 3072692
  • identyfikator iNaturalist: 119100
  • IPNI: 325951-2
  • ITIS: 28330
  • NCBI: 3995
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:325951-2
  • identyfikator Tropicos: 40033218
  • USDA PLANTS: JATRO
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 259540