Jednomandatowe okręgi wyborcze

Jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach do Senatu RP

Jednomandatowe okręgi wyborcze (JOW) – okręgi wyborcze, w których mandat zdobywa tylko jeden kandydat.

Opinie

Argumenty za

Zwolennicy jednomandatowych okręgów wyborczych podkreślają, że jest to najprostszy system wybierania deputowanych wynikający wprost z definicji demokracji jako systemu, w którym prawo stanowi wola większości obywateli. Dzięki nim parlament jest sprawny (najczęściej w przypadku jednomandatowych okręgów „pierwszy na mecie” jedna partia ma większość), a wybrani kandydaci ponoszą osobistą odpowiedzialność za swoje działania. Ponadto zwolennicy jednomandatowych okręgów argumentują, że w systemie zamkniętych list partyjnych wypaczony zostaje proces kandydowania, który zależy od decyzji gron partyjnych, a możliwe jest jedynie kolektywne kandydowanie. Wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych mogłoby pozwolić na zwiększenie identyfikacji wyborców z radnymi i odwrotnie[1].

Według zwolenników głosowanie w okręgach jednomandatowych osłabia skłonności do koncentracji władzy, którą wzmacniają z kolei ordynacje proporcjonalne z głosowaniem na listy[2].

W języku polskim popularne opracowanie zawierające listę najważniejszych metod głosowania stosowanych w JOW-ach, omówienie zalet oraz wad JOW-ów wraz z dyskusją potencjalnych sposobów zapobieżenia negatywnym zjawiskom zawierają prace Kaminski (2015, 2016)[3]. Dostępne są też symulacje, pokazujące co by było, gdyby zamiast dotychczasowych ordynacji zastosowano system JOW[4].

Kontrargumenty

Przeciwnicy jednomandatowych okręgów argumentują swoje stanowisko:

  • brakiem reprezentacji dla dużej części społeczeństwa poprzez wykluczanie mniejszych i średnich partii z podziału mandatów (przykład USA i Kanady);
  • wzrostem zjawiska „głosów straconych” (przykład USA i Kanady);
  • sprzyjaniem dominacji pojedynczej partii w danych okręgach wyborczych;
  • zwiększaniem zjawiska podziału głosu między dwoma zbliżonymi do siebie kandydatami;
  • potencjalnym nadmiernym przywiązaniem deputowanego do terenu, z którego został wybrany;
  • umożliwianiem zjawiska dopasowywania granic okręgów wyborczych (tzw. gerrymandering) celem zwiększenia liczby wygranych mandatów[5].

W przeprowadzonym w 2008 przez CBOS badaniu za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych wypowiedziało się 40% ankietowanych, za systemem proporcjonalnym – 16%, zdania nie miało 21% pytanych[6].

Użycie

W państwach stosujących praktykę jednomandatowych okręgów wyborczych, gdzie większość względna (dla przykładu 30% głosów w okręgu) kreuje członka parlamentu[7], nazywany bywa: pierwszy na mecie bierze wszystko.

  •  Kanada – Obecnie[kiedy?] rządząca Partia Liberalna, Narodowa Demokracja i wszystkie inne partie (wyjątek stanowią Progresywni Konserwatyści, którzy właśnie[kiedy?] utracili rządy) przyrzekają zmianę systemu JOW na rzecz wyborów proporcjonalnych lub systemu mieszanego.
  •  Stany Zjednoczone
  •  Wielka Brytania

System pierwszy na mecie bierze wszystko jest mylnie porównywany i łączony z:

  •  Australia (proporcjonalny głos alternatywny)[8].
  •  Francja wybory w okręgach w dwóch turach dla zdobycia większości bezwzględnej.
  •  Japonia system mieszany[9] (do 1994 system wielomandatowych okręgów wyborczych, obecnie część kandydatów wybierana w systemie JOW, a część w systemie proporcjonalnym).

W Polsce ten sposób wyboru obowiązuje:

W 2007 roku jednomandatowe okręgi wyborcze postulowała w swoim programie wyborczym Platforma Obywatelska[13]. W 2012 roku Paweł Kukiz zainicjował akcję na rzecz jednomandatowych okręgów wyborczych do Sejmu na portalu „zmieleni.pl”[14]. Wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu jest jednym z postulatów założonego przez Pawła Kukiza ruchu Kukiz'15[15]. Podobne postulaty wysuwała istniejąca w 2019 partia Polska Fair Play[16][17].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ D. Walczak, Konieczność zmian w podziale terytorialnym gmin, Zeszyty Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki żywnościowej 2012, nr 99, s. 212.
  2. ↑ M. Duverger, Oligarchizacja przywództwa, [w:] Demokracja a elitaryzm władzy. Wybór źródeł, Kraków 2006, s. 14.
  3. ↑ Marek M. Kaminski: Metody głosowania w okręgach jednomandatowych i ich własności. [dostęp 2015-07-22].
  4. ↑ PrzemysławP. Śleszyński PrzemysławP., 2003, Symulacja wyników wyborów w ordynacji większościowej jednomandatowych okręgów wyborczych, [w:] M. Kowalski (red.), Przestrzeń wyborcza Polski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, s. 163–178. [online], 2003 .
  5. ↑ Advantages and disadvantages of FPTP system. [dostęp 2011-06-16]. (ang.).
  6. ↑ Polacy o proponowanych zmianach w systemie politycznym. CBOS, kwiecień 2008. s. 4.
  7. ↑ Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz, „Systemy Wyborcze” strona 2-ga [1].
  8. ↑ KrzysztofK. Cena KrzysztofK., Prof. Krzysztof Cena o systemie wyborczym w Australii [online], wideo wykładu w Biurze Ruchu JOW we Wrocławiu (32 min), 12 kwietnia 2014 [dostęp 2018-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-11] .
  9. ↑ M. Turowski, Ordynacja wyborcza w Japonii, Konferencja „Jednomandatowe Okręgi Wyborcze”, Nysa, 1999 r., [2].
  10. ↑ Art. 260 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
  11. ↑ Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).
  12. ↑ Art. 418 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
  13. ↑ Program PO. Polska zasługuje na cud gospodarczy. leszczyna.info, 2007. [dostęp 2016-01-07].
  14. ↑ Biografia Pawła Kukiza. MamPrawoWiedziec.pl. [dostęp 2015-05-08].
  15. ↑ Agencja Interaktywna VertesA.I.V. Design Agencja Interaktywna VertesA.I.V., Strategia zmiany – Kukiz'15 – Potrafisz Polsko!, „Kukiz'15 – Potrafisz Polsko!” [dostęp 2017-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-19]  (pol.).
  16. ↑ Program [online], Strona Polski Fair Play [dostęp 2019-03-11] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-03] .
  17. ↑ DamianD. Małecki DamianD., Robert Gwiazdowski zamyka projekt Polska Fair Play [online], sejmlog.pl, 4 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-20] .

Bibliografia

  • Duverger M., Oligarchizacja przywództwa, [w:] Demokracja a elitaryzm władzy. Wybór źródeł, Kraków 2006, s. 14.
  • Kaminski, Marek M., Metody głosowania w okręgach jednomandatowych i ich własności, Decyzje 2015, dostęp online https://webfiles.uci.edu/mkaminsk/www/varia/Ordynacja%20wiekszosciowa.pdf?uniq=-csjn9v
  • Kaminski, Marek M., Ordynacje większościowe i JOWy. Kompendium reformatora ordynacji wyborczej, Warszawa 2016, wyd. Scholar, 165 s.

Linki zewnętrzne

Zobacz kolekcję cytatów o JOWach w Wikicytatach
Zobacz hasło JOW w Wikisłowniku
  • Strona Ruchu Obywatelskiego na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych
  • Strona na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych wraz z referendum. zmieleni.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-04)].
  • Minusy wprowadzenia JOW w Polsce (Nowastrategia.org.pl). nowastrategia.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-19)].
  • p
  • d
  • e
odzwierciedlenie preferencji
liczba mandatów w okręgu
sposób przydzielania mandatu