Jernej Kopitar

Jernej Kopitar (ur. 21 sierpnia 1780 w Repnju^[1]^[2], zm. 11 sierpnia 1844 w Wiedniu^[1]) – słoweński językoznawca, slawista, skryptor i kustosz wiedeńskiej biblioteki dworskiej^[3], z którego autorytetem i opiniami liczył się sam Goethe, Humboldt czy bracia Grimm^[3].

Życiorys

Jernej Kopitar urodził się we wsi Repnje w rodzinie chłopskiej^[2]. Naukę w szkole w Lublanie rozpoczął w 1790 roku^[1]. W wieku czternastu lat stracił rodziców w epidemii cholery^[1]. Kontynuował edukację dzięki stypendium za dobre wyniki w nauce i wynagrodzeniu za korepetycje, których udzielał młodszym uczniom^[1]. Po ukończeniu liceum zatrudnił się jako nauczyciel w domu rodziny Bonazza, gdzie spotkał swojego późniejszego opiekuna naukowego i mecenasa Žigę Zoisa^[1]. Od 1808 korespondował z Josefem Dobrovskim^[1]. W 1808 rozpoczął studia prawnicze w Wiedniu, chociaż slawistyka była wciąż w centrum jego zainteresowań^[1]. Publikował artykuły dotyczące folkloru, języków, kultury i historii Słowian w czołowych czasopismach austriackich^[1].

Jego talent został szybko zauważony i już w 1810 roku zaproponowano mu posadę cenzora książek słowiańskich i greckich oraz czwartego skryptora w wiedeńskiej bibliotece dworskiej, co okazało się momentem przełomowym w jego karierze zawodowej^[1].

W 1808 roku wydał pierwszą gramatykę języka słoweńskiego (Gramatyka języka słoweńskiego w Krainie, Karyntii i Styrii). W 1813 roku spotkał Vuka Karadžicia, serbskiego językoznawcę i zbieracza pieśni ludowych^[1]. Spotkanie to zaowocowało przyjaźnią i współpracą przy opracowaniu gramatyki i słownika języka serbskiego^[3]. Pomagał Josefowi Dobrovskiemu w opracowaniu pierwszej naukowej gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego^[3]. Między innymi dzięki niemu został wydany zabytek języka polskiego, XIV-wieczny Psałterz floriański^[3]. Na dworze wiedeńskim osiągnął stanowisko głównego kustosza biblioteki dworskiej i doradcy dworskiego. Przez dwa lata pracował w Watykanie, gdzie założył kolegium ukraińskie, katedrę języków i literatur słowiańskich oraz drukarnię słowiańską^[1]. Gorąco popierał ideę szkolnictwa w językach narodowych. Był również zwolennikiem założenia uniwersytetu w Lublanie^[1]. Pod koniec życia był członkiem wszystkich liczących się europejskich akademii naukowych^[2].

Kopitar do dziś uchodzi za ojca narodowego i kulturalnego odrodzenia Słoweńców^[2], chociaż pod koniec życia podejmował wiele kontrowersyjnych decyzji, zwłaszcza dotyczących tekstów słoweńskiego wieszcza France Prešerna^[1].

Należał do zwolenników austroslawizmu^[2]. Był przeciwnikiemm preskryptywizmu w językoznawstwie oraz zwolennikiem żywego języka, jednocześnie jednak uważał, że słoweński należy oczyścić z niemieckich naleciałości^[1]. Postulował opracowanie wspólnego alfabetu dla języków słowiańskich^[1].

Publikacje

Grammatik der slavischen Sprache in Krain, Kärnten und Steyermark (słoweń. Slovnica slovanskega jezika na Kranjskem, Koroškem in Štajerskem – Gramatyka języka słoweńskiego w Krainie, Karyntii i Styrii), Wiedeń: 1809
Albanische, walachische und bulgarische Sprache, 1829
Glagolita Clozianus, 1836, pierwsza publikacja zabytków fryzyńskich.
Adresse der günftien slawischen Akademie and Patriotische Phantasien eines Slaven

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p AlenkaA. MIRKAC AlenkaA., Jernej Kopitar [online], Witryna absolwentów Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu w Mariborze, 9 kwietnia 2006 [dostęp 2023-08-24] (słoweń.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e RenataR. Zawistowska RenataR., Prekmurje – Oderwanie od Węgier i przyłączenie do Słowenii (1919–1920), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, 1, 47, 2012, s. 49–75 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e AnnaA. Muszyńska AnnaA., Jernej Kopitar [online], Słowiańszczyzna, Słowianie, języki słowiańskie – Koło Slawistów Uniwersytetu Śląskiego, 12 kwietnia 2003 [dostęp 2023-08-24] [zarchiwizowane z adresu 2022-06-30] .