Jezierza mniejsza

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

żabiściekowate

Rodzaj

jezierza

Gatunek

jezierza mniejsza

Nazwa systematyczna

Najas minor All.
Auct. Syn. Stirp. Horti Taur. 3 1773^[3]

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

najmniejszej troski

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Jezierza mniejsza (Najas minor All.) – gatunek roślin z rodziny żabiściekowatych (Hydrocharitaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Jako gatunek rodzimy występuje w Europie, Azji i północnej Afryce. Poza tym zawleczony do Ameryki Północnej^[5]. W interglacjałach plejstoceńskich występowała w miejscach dziś niezajmowanych (Wielka Brytania, północno-wschodnia Polska). Współcześnie dość pospolicie występuje w Indiach, podczas gdy w pozostałej części Eurazji na rozproszonych stanowiskach. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie w rozproszeniu, raczej w zachodniej połowie kraju. Jej stanowiska z XIX i XX w. skupiają się głównie w dolinach Odry i Wisły (dość duże zagęszczenie w Kotlinie Oświęcimskiej). We wschodniej Polsce pojedyncze stanowiska notowano na Wyżynie Lubelskiej. Brak w górach i na północno-wschodnich krańcach kraju, a w centralnej części występuje na izolowanych stanowiskach^[6]. W Stanach Zjednoczonych występuje we wschodniej części kraju^[7].

Morfologia

Łodyga: Nitkowata, krucha. 11-120 cm długości, 0,2-1,0 mm średnicy. Silnie rozgałęziona, zwłaszcza przy wierzchołku, brak kolców. Międzywęźla o długości 0,5-5,8 cm^[6].
Liście: Siedzące. Jednonerwowe, równowąskie lub nitkowate, z wiekiem zwykle coraz bardziej odgięte, kruche, z ząbkami na brzegach blaszki i pochwy liściowej. Ząbki wielokomórkowe – po 7-15 na jednej stronie blaszki, a ząbek na szczycie blaszki podobny do ząbków bocznych. Ząbki na pochwie liściowej (5-8 na każdym brzegu) również podobne, choć drobniejsze. Pochwa liściowa szeroka na 1-3 mm (szersza od blaszki liściowej)^[6].
Kwiaty: Siedzące (w błoniastych, dwudzielnych podsadkach), pojedyncze, bez okwiatu. Kwiaty pręcikowe o długości 1,9-2,2 mm, słupkowe – ok. 2,2 mm. W kwiecie jeden słupek (1,0-1,2 mm) z dwoma znamionami^[6]. Kwitnienie latem i jesienią^[7].
Owoc: Wąski i wydłużony^[8] Jednonasienny. Nasiona lekko zakrzywione o długości 1,5-3 mm i szerokości 0,5-0,7 mm. Łupina nasienna z czworokątnymi areolami o wymiarach około 0,01 mm × 0,03 mm w mniej więcej piętnastu rzędach^[6].

Gatunki podobne: Młode i niekwitnące osobniki podobne do Najas gracillima^[7].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna, jednopienna. Rośnie w jeziorach i stawach. Kwitnie od czerwca do września. Gatunek charakterystyczny zespołu Parvopotamo-Zannichellietum^[9]. Liczba chromosomów 2n = 24^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[10] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię CR (krytycznie zagrożony)^[11]. Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii CR (krytycznie zagrożony)^[12].

Synonimy

Gatunek opisany przez Carla Allioniego. Jako publikację podaje się Auct. Syn. Stirp. Horti Taur. 3 1773^[3] lub Flora Pedemontana. 2: 221. 1785^[6]^[7]. Synonimy: Caulinia fragilis Willd., Caulinia minor (All.) Coss. & Germ., Fluvialis minor (All.) Pers., Ittnera minor (All.) C.C.Gmel., Najas dichotoma Roxb., Najas fragilis (Willd.) Delile, Najas moshanensis N.Z.Wang, Najas subulata Thuill., Najas ternata Roxb. ex Griff^[3].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Najas minor. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-12-19].
↑ Najas minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Najas minor na eMonocot [dostęp 2013-12-06]
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Joanna Zalewska. The genus Najas (Najadaceae) in Poland: remarks on taxonomy, ecology, distribution and conservation. „Fragmenta Floristica et Geobotanica”. 44 (2), s. 401–422, 1999. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Najas minor na Flora of North America [dostęp 2013-12-06].
↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.