Julia Lermontowa

Julia Lermontowa

Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1847 Sankt Petersburg
Data i miejsce śmierci	16 grudnia 1919 koło Moskwy
Zawód, zajęcie	chemiczka
Multimedia w Wikimedia Commons

Julia Wsiewolodowna Lermontowa (ur. 21 grudnia 1846 / 2 stycznia 1847 w Sankt Petersburgu, zm. 16 grudnia 1919 koło Moskwy) – rosyjska chemiczka, pierwsza kobieta na świecie, która uzyskała dyplom z chemii, pierwsza Rosjanka i trzecia Europejka z doktoratem z chemii^[1].

Życie prywatne

Przyszła na świat w arystokratycznej rodzinie Elisawjety Andrejewnej z Kossikowskich oraz generała Wsiewołoda Lermontowa. Jej stryjem był Michaił Lermontow. Była wychowywana w tradycji grecko-prawosławnej i rzymskokatolickiej^[1].

Dzięki kuzynce Annie Jewreinowej, pierwszej w Rosji doktorce prawa, poznała Sofiję Kowalewską, która po niepowodzeniu Julii w podjęciu studiów w Moskwie przekonała jej rodziców, że pod jej opieką może bezpiecznie wyjechać na studia za granicę. Julia wyprowadziła się do Heidelbergu z Kowalewską i jej mężem. W 1871 Lermontowa i Kowalewska przeprowadziły się do Berlina^[1].

W 1876 Julia zachorowała na dur brzuszny, co skutkowało ciężkim zapaleniem mózgu. Wyzdrowiała i wróciła do pracy naukowej. W 1877, po śmierci ojca, przeniosła się do Moskwy, by pomóc rodzinie^[1].

Odziedziczyła rodzinną posiadłość Semenkowo. Pod koniec życia osiadła w niej na stałe^[1]. Zainteresowała się rolnictwem. Pracowała nad udoskonaleniem produkcji sera, który sprzedawała na rynek moskiewski^[2].

W 1889 poważnie zachorowała na obustronne zapalenie płuc. Wyjechała do Sztokholmu w odwiedziny do Kowalewskiej. W 1891 przyjaciółka zmarła. Julia przysposobiła córkę Zofii, Fufę, która uważała Julię za matkę (mówiła o niej mama Julia^[3]) i po jej śmierci przejęła majątek. W grudniu 1919 Julia doznała wylewu krwi do mózgu i zmarła. Pozostała panną^[1].

Wykształcenie i kariera

Pod opieką zagranicznych guwernantek poznawała języki obce. Korzystała z pomocy prywatnych nauczycieli^[1]. Wcześnie wykazała zainteresowanie naukami ścisłymi^[3]. Rodzice zapewnili jej dostęp do literatury specjalistycznej i pozwolili na wykonywanie eksperymentów w domu^[1].

Rozważała studia medyczne. Ostatecznie zgłosiła się na Państwowy Uniwersytet Rolniczy w Moskwie, ale mimo poparcia profesorów jej kandydatura została odrzucona^[3]. Jesienią 1869 zaczęła studia na Uniwersytecie w Heidelbergu. Dzięki wstawiennictwu Sofii Kowalewskiej została przyjęta do laboratorium chemicznego kierowanego przez Roberta Bunsena. Julia badała związki platyny, rozdzielała jej stopy i precyzyjnie wyznaczała ciężar atomowy^[1]. Prawdopodobnie na polecenie Dmitrija Mendelejewa, z którym prowadziła korespondencję^[2], zajęła się udoskonaleniem procesów separacji innych metali z grupy platynowców^[1].

W 1871 Julia rozpoczęła badania w laboratorium Augusta Wilhelma von Hofmanna w Berlinie. Została jego studentką. Współpraca umożliwiła Julii publikację pracy o strukturze i syntezie 4,4′-diaminoazobenzenu^[1]. Ponieważ ani Uniwersytet w Berlinie, ani w Heidelbergu nie chciał przyznać tytułu doktorskiego kobiecie, na egzamin wyjechała na Uniwersytet w Getyndze^[2]. W dniu 24 października 1874 zaprezentowała tam tezy swojej rozprawy doktorskiej. Pracowała nad analizą związków metylowych. Zdała egzamin doktorski cum laude. Jednym z jej egzaminatorów był Friedrich Wöhler^[1]. Praca została wydana drukiem^[4].

Po obronie dysertacji Julia wróciła do Rosji. Osobiście poznała Dmitrija Mendelejewa i innych uczonych z Rosyjskiego Towarzystwa Chemicznego, m.in. Aleksandra Butlerowa. Ten zaprosił ją do swojej grupy badawczej. Julia została asystentką Butlerowa. Prowadziła badania nad syntezą kwasu 2-metylo-2-butenowego^[1].

W 1876 zaczęła współpracę z naukowym czasopismem „Bulletin de la Société Chimique de Paris”. Od 1877 w laboratorium Władimira Markownikowa w Moskwie badała ropę naftową. Opracowała zestaw laboratoryjny do ciągłej destylacji ropy naftowej. Badała węglowodory alifatyczne, czego efektem była m.in. synteza 1,3-dibromopropanu^[1].

Na konferencji Rosyjskiego Towarzystwa Chemicznego w 1878 A.P. Eltekow przedstawił nową metodę syntezy rozgałęzionych węglowodorów nienasyconych. Ponieważ wiele eksperymentów przeprowadziła Julia, reakcja znana jest dziś jako reakcja Butlerowa-Eltekowa-Lermontovej^[1].

W 1881 została przyjęta do Rosyjskiego Stowarzyszenia Technicznego. Była pierwszą kobietą w jego szeregach^[1].

Upamiętnienie

W 2003 została uhonorowana tablicą pamiątkową w Instytucie Chemicznym (Dom Wöhlera) Uniwersytetu w Getyndze. Na terenie kampusu znajduje się ulica jej imienia^[5].

Przypisy