Kaldezja dziewięciornikowata

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

żabieńcowate

Rodzaj

kaldezja

Gatunek

kaldezja dziewięciornikowata

Nazwa systematyczna

Caldesia parnassifolia (L.) Parl.
Fl. ital. 3:599. 1860

Synonimy

Caldesia parnassifolia (Bassi) Parl.

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[3]

najmniejszej troski

Multimedia w Wikimedia Commons

Kaldezja dziewięciornikowata (Caldesia parnassifolia (L.) Parl.) – gatunek rośliny należący do rodziny żabieńcowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w stanie dzikim w Europie Środkowej i Wschodniej, Azji i Afryce. W Polsce jest gatunkiem skrajnie rzadkim – znana była z siedmiu tylko stanowisk: koło Stargardu, Bydgoszczy, Poznania (jezioro Góreckie^[4]), Czarnkowa, Zamościa i Międzyrzecza na ziemi lubuskiej. Na przełomie XX i XXI w. potwierdzono jej występowanie już tylko w jeziorze Nietopersko koło Międzyrzecza^[5]. Kolejne stanowisko stwierdzono w jeziorze Uściwierz i w 2016 było ono najliczniejsze w Polsce^[6].

Morfologia

Pokrój: Wytwarza 3 formy; typową, wodną, podwodną oraz lądową. Forma wodna ma długoogonkowe, jajowate i pływające liście i ponad wodą wytwarza obfity kwiatostan. Forma podwodna ma liście małe, długoogonkowe, o eliptycznych blaszkach i nie tworzy kwiatostanu. Forma lądowa jest niska, ma jajowate liście na krótkich ogonkach, tworzy niewielki kwiatostan.

Łodyga: Bezlistna, dochodząca do 30 cm. Występuje krótkie kłącze.
Liście: Liście odziomkowe wyrastają z kłącza. Mają długie, płaskie ogonki i blaszki szerokojajowate, w nasadzie głęboko sercowate, a na szczycie nieco zaostrzone lub tępe.
Kwiaty: Białe z licznymi słupkami.
Owoc: Suche pestkowce.

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Rzadko jednak wytwarza owoce. Krótko tylko utrzymują się one na wodzie i toną. Rozmnaża się głównie wegetatywnie. Pod koniec lata wytwarza turiony, dzięki którym rozmnaża się wegetatywnie i zimuje.
Siedlisko: Korzeni się w mulistym dnie mezotroficznych jezior, rośnie w strefie szuwarów. Hydrofit.
Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową – jedyna populacja liczyła w latach 80. XX wieku kilkanaście płonnych osobników. Gatunek objęty konwencją berneńską. Największym źródłem zagrożenia jest zanieczyszczenie jezior. Możliwe jest zachowanie tego gatunku w Polsce tylko pod warunkiem ochrony jego siedlisk i zachowania niezmienionych warunków środowiska^[5].

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[9]
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin: CR (critical, krytycznie zagrożony)^[10]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-25] (ang.).
↑ Caldesia parnassifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Jarosław Urbański, Wielkopolski Park Narodowy, PWN, Poznań, 1955, s. 109.
↑ ^a ^b HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., Rośliny chronione, Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006, ISBN 978-83-7073-444-2 .
↑ AnnaA. Cwener AnnaA., RafałR. Krawczyk RafałR., WiaczesławW. Michalczuk WiaczesławW., Nowe stanowisko Caldesia parnassifolia (Alismataceae) w Polsce, „Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica”, 23 (1), s. 165–169 [dostęp 2022-12-30] .
↑ LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.