Karauzjusz

Karauzjusz
Marcus Aurelius Mausaeus Carausius
Ilustracja
Cesarz rzymski
Okres

od 286/287
do 293

Następca

Allektus

Dane biograficzne
Data śmierci

293

Przyczyna śmierci

zamordowany

Moneta
moneta
Antoninian Karauzjusza: na rewersie lew z inskrypcją LEG IIII FL, upamiętniającą legion IV Flavia Felix[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Karauzjusz, Marcus Aurelius Mausaeus Carausius (zm. 293) – rzymski uzurpator w Brytanii w latach 286/287–293.

Inskrypcja na kamieniu milowym (milliarium) znalezionym w 1894 w pobliżu Carlisle podaje imiona uzurpatora rekonstruowane jako Marcus Aurelius Mausaeus Carausius (choć zaproponowany przez Roberta Mowata Mausaeus mógł mieć też formę Mausaius)[2][3].

Według informacji zawartych u Aureliusza Wiktora, Karauzjusz pochodził z celtyckiego plemienia Menapiów (Menapiae civis), zamieszkujących tereny prowincji Gallia Belgica[4][5][6]. Pochodził z nizin społecznych, z rodziny o tradycjach żeglarskich. W młodości był sternikiem statku[7][8].

Za rządów cesarza Maksymiana miał się odznaczyć w walkach w Galii, przypuszczalnie z jakimś najazdem barbarzyńców[9]. Następnie jako wysoki oficer Maksymiana stworzył flotę do walki z frankońskimi i saskimi piratami morskimi grasującymi u wybrzeży Galii i Brytanii[10][11]; bazą działań tej floty było Gesoriacum. Wykorzystywał jednak swą pozycję do celów prywatnych (zagarnianie łupów odbieranych piratom)[12] i przed pojmaniem zbiegł do Brytanii, gdzie obwołał się cesarzem rzymskim na przełomie 286 i 287 roku. Stacjonujące tam wojska rzymskie podporządkowały się uzurpatorowi, być może ze względu na jego sukcesy w walce z piratami oraz konieczność walki z napaściami barbarzyńców[13][14].

Maksymian podjął działania mające usunąć uzurpatora z wyspy i rozpoczął budowę floty. Jego wyprawa datowana na 289/290 nie zakończyła się jednak powodzeniem. Prawdopodobnie zawarto wtedy z Karauzjuszem układ, na podstawie którego uznano go oficjalnym namiestnikiem Brytanii z zadaniem obrony wyspy oraz wybrzeża galijskiego od Armoryki po ujście Renu[15][16][5]. Do zakończenia uzurpacji Karauzjusza przyczynił się Konstancjusz Chlorus, który został 1 marca 293 cezarem i wyruszył z zadaniem odzyskania Brytanii. Kampanię rozpoczął od zablokowania Gesoriacum, które wkrótce się poddało[17]. Prawdopodobnie jego utrata wywołała w Brytanii bunt przeciw uzurpatorowi. W rezultacie Karauzjusz został zamordowany w 293 przez Allektusa, następnego uzurpatora, który wcześniej współpracował z nim jako minister finansów (rationalis summae rei)[18][19].

W czasie uzurpacji Karauzjusz emitował szereg monet złotych, srebrnych i brązowych o różnych nominałach i urozmaiconych legendach oraz ikonografii, bitych na terenie Brytanii w Camulodunum (obecnie Colchester) i Londinium (obecnie Londyn)[20]. Wcześniej Rzymianie nie wypuszczali monet w Brytanii, a pierwsza mennica cesarska powstała w Londinium po usunięciu Allektusa w 296[21]. Karauzjusz umocnił też wschodnie i południowe brzegi Brytanii przez budowę fortów na tak zwanym Wybrzeżu Saksońskim (Litus Saxonicum) w obecnym Richborough (Rutupiae), Lympne (Lemania) i Portchester (Portus Adurni), choć są w tej kwestii pewne wątpliwości, ze względu na trudności w datowaniu odkryć[22][23].

Przypisy

  1. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 62–63.
  2. ↑ EE IX n. 1255 a = ILS 8928 ↓, s. xxii = Roman Inscriptions of Britain 2291. IMP C M / AVR MAVS / CARAVSIO PF / INVICTO AVG. Rozwinięcie: Imp(eratori) C(aesari) M(arco) / Aur(elio) Maus(aeo) / Carausio P(io) F(elici) / Invicto Aug(usto)
  3. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 21–22.
  4. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 43–46.
  5. ↑ a b Cary i Scullard 1992 ↓, s. 368.
  6. ↑ Brewiaria dziejów rzymskich ↓, Aureliusz Wiktor, Zarys historii cesarzy 39,20.
  7. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 46–47.
  8. ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 174.
  9. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 48.
  10. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 49–50.
  11. ↑ Brewiaria dziejów rzymskich ↓, Eutropiusz, Brewiarium od założenia Miasta IX, 21.
  12. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 51–52.
  13. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 50, 54–57.
  14. ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 174–175.
  15. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 65–66.
  16. ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 175–176.
  17. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 67–66.
  18. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 68–69.
  19. ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 177.
  20. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 121–123.
  21. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 72–75, 76, 86.
  22. ↑ Cary i Scullard 1992 ↓, s. 371.
  23. ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 59–60.

Bibliografia

  • Guy de la Bédoyère: Carausius (286-93). [dostęp 2011-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
  • Max Cary, Howard Hayes Scullard: Dzieje Rzymu: Od najdawniejszych czasów do Konstantyna. Tłum. Jerzy Schwakopf. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 368–371. ISBN 83-06-01859-1.
  • Wiesław Kaczanowicz: Uzurpacja Karauzjusza i Allektusa w Brytanii i Galii u schyłku III w. n.e. Katowice: Uniwersytet Śląski, 1985. ISBN 83-226-0035-6.
  • Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Iskry", 1991. ISBN 83-207-1099-5.
  • Hermann Dessau: Inscriptiones Latinae Selectae. T. 3. Cz. 2. Berlin: Weidmann, 1916. (łac.).
  • Brewiaria dziejów rzymskich. Red. nauk. Przemysław Nehring. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010. ISBN 978-83-235-0416-0.

Linki zewnętrzne

  • Roman Inscriptions of Britain. [dostęp 2016-05-26]. (ang.).
  • Inscriptiones Latinae Selectae. Vol. III Pars II. [dostęp 2016-05-26]. (łac.).
  • Zbiór monet Karauzjusza na stronie wildwinds.com. [dostęp 2016-05-26]. (ang.).
Kontrola autorytatywna (osoba):
Encyklopedia internetowa:
  • PWN: 3920315
  • Britannica: biography/Marcus-Aurelius-Mausaeus-Carausius
  • Treccani: carausio
  • Universalis: marcus-aurelius-valerius-carausius
  • NE.se: marcus-aurelius-mausaeus-carausius
  • DSDE: Carausius