Klasycyzm

Ten artykuł od 2012-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Klasycyzm (z łac. classicus „doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony”) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultur starożytnych Rzymian i Greków. Styl ten nawiązywał głównie do antyku. W Europie tzw. „powrót do źródeł” (klasycznych) pojawił się już w renesansie – jako odrodzenie kultury starożytnego Rzymu. Jako styl dominujący epoki wpływał na kształt innych nurtów kulturowych okresu, jak manieryzm, barok, rokoko. Trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Zmodyfikowany klasycyzm przeradzał się czasem w eklektyzm końca XIX wieku. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w I poł. XVIII wieku. W dziedzinie literatury swoisty kres klasycyzmu przyniosła walka klasyków z romantykami.

Zauroczenie klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie wśród artystów awangardowych, np. u Picassa. Klasycyzm w Polsce bywa też zwany stylem stanisławowskim (od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego).

Cechy klasycyzmu

tematyka 'akt'
wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnych Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach),
chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku,
statyka zamiast dynamizmu,
oszczędność wyrazu,
spokój – przeciwieństwo barokowej ekspresji,
uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności,
obraz idealistyczny,
kształt ważniejszy niż barwa,
tematyka moralizatorska, często propagandowa (np. Jacques-Louis David Śmierć Marata),
ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją (np. Jacques-Louis David Przysięga Horacjuszy),
używanie silnego strumienia, „snopu” światła (np. Jacques-Louis David Śmierć Sokratesa).

Architektura klasycystyczna, podstawowe cechy

Osobny artykuł: Architektura klasycystyczna.

wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia;
kopiowanie elementów architektury starożytnej;
budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;
kolor przyporządkowany rysunkowi;
dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;
w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;
oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiało, były nim: uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;
rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea;
pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;
we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże, kwadratowe;
kościoły – często na planie koła, przykryte kopułą;
dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi; w obrębie dworu były: młyn oraz browar;
wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami.

Przykłady przedstawicieli klasycyzmu

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru.

Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać pustosłowia. Zapoznaj się również z zasadami tworzenia list.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Muzyka

Architektura

Francja: Jacques Germain Soufflot, Jean François Chalgrin, Charles Percier
Anglia: Robert Adam
Niemcy: Karl Friedrich Schinkel, Leo von Klenze, Carl Gotthard Langhans, Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff
Włochy: Giovanni Battista Piranesi
Rosja: Carlo Rossi
Polska: Piotr Aigner, Antonio Corazzi, Wawrzyniec Gucewicz, Jan Chrystian Kamsetzer, Jakub Kubicki, Dominik Merlini, Efraim Szreger, Stanisław Zawadzki, Szymon Bogumił Zug

Malarstwo i grafika

Cechy:

Statyczne oparte na układach pionowych.
Kontur.
Chłodny koloryt.
Miękki światłocień.
Gładka faktura.
Wzniosłość.

Malarstwo wyraziło się głównie w tematykach: historycznej (starożytnej), mitologicznej, alegorycznej i portrecie.

Jacques-Louis David – Porwanie Sabinek, Portret konny Stanisława Kostki Potockiego
Jean-Auguste-Dominique Ingres – Wielka odaliska, Jowisz i Tetyda (Zeus i Tetyda)
Giovanni Battista Lampi
Giovanni Battista Piranesi
Thomas Gainsborough
Marcello Bacciarelli
Bernardo Bellotto

Rzeźba

Antonio Canova – rzeźbił głównie posągi i grupy mitologiczne („Dedal i Ikar”, „Trzy Gracje”); rzeźbił także postacie współczesne, przedstawiając je jednak jako postacie mitologiczne (Henryka Lubomirskiego przedstawił jako Amora);
Bertel Thorvaldsen – rzeźby mitologiczne, religijne, historyczne pomniki, popiersia. Autor pomników Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego (ten drugi wzorowany na rzymskiej statui Marka Aureliusza);
Andrzej Le Brun – tworzył rzeźby do dekoracji Zamku Królewskiego i Łazienek, a także popiersia znanych Polaków;
Jakub Tatarkiewicz – wyrzeźbił popiersie Fryderyka Chopina.