Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu

 Ten artykuł od 2023-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Kościół Świętych Apostołów
Piotra i Pawła
w Toruniu
A/402 z 13 lipca 1936
(zespół klasztorny reformatów)
kościół parafialny
Ilustracja
Klasztor widziany od strony wschodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu

Wezwanie

świętych Apostołów Piotra i Pawła

Wspomnienie liturgiczne

Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Historia
Data zakończenia budowy

1661

Data poświęcenia

22 czerwca 1659

Fundator

kasztelan bydgoski Stanisław Sokołowski

Dane świątyni
Styl

barokowy

Dzwonnica
• typ dzwonnicy


wolnostojąca

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu”
Ziemia52°59′38,9″N 18°35′53,7″E/52,994139 18,598250
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościół widziany nocą

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu – barokowy kościół i klasztor poreformacki w Toruniu – ufundowany w 1644 przez Stanisława Sokołowskiego, starostę dybowskiego i kasztelana bydgoskiego; w 1661 ukończono budowę kościoła, klasztor uległ kasacie w 1832. Franciszkanie powrócili tu w 1987.

Historia

Architektura

Barokowy, murowany i tynkowany kościół składa się z dwuprzęsłowego, wielobocznie zamkniętego prezbiterium zwróconego na wschód i szerszej trójprzęsłowej nawy, krytych sklepieniem kolebkowo-krzyżowym. Od północy do nawy została dobudowana nieco późniejsza kwadratowa kaplica NMP. Piętrowy, trójskrzydłowy klasztor przylega do kościoła od południa, na parterze sklepione krużganki z 4 stron otaczają kwadratowy wirydarz.

Długość nawy kościelnej wynosi 17,6 m, szerokość 10,3 m, wysokość 9 m; prezbiterium (o takiej samej wysokości) ma 9,2 m długości i 6,2 m szerokości. Skromny wygląd budowli ściśle odpowiada zakonnym przepisom. Jedynym bardziej efektownym akcentem jest wolutowy zachodni szczyt kościoła, ozdobiony wnękami. Działał tu warsztat budowlany, zatrudniony na potrzeby zakonu także we Włocławku i w Pułtusku. Dwie wieżyczki na kalenicy świątyni wzniesiono w XVIII w. Wolnostojąca dzwonnica została zbudowana w 1925 r.

Wnętrze

Wyposażenie wnętrza jest jednolite, rokokowe, z lat 60. XVIII w. Zgodnie z zakonnymi przepisami pozbawione jest złoceń i polichromii, a wyglądem nawiązuje do wyposażenia świątyni reformackiej w Boćkach. Składa się na nie 6 ołtarzy, ambona, konfesjonały i ławki. Są one dziełem dobrego warsztatu snycerskiego o wielkopolskiej proweniencji, działającego na potrzeby zakonu m.in. również w Brodnicy, Grudziądzu, Płocku i w Pułtusku. Wykonał on również figury tworzące grupę Grobu Świętego. Ołtarz główny pierwotnie był ustawiony w połowie prezbiterium, za nim mieściła się zakrystia i oratorium zakonne. Starsze od reszty wyposażenia są 2 obrazy – "Wręczenie św. Piotrowi kluczy Królestwa Niebios" z 1668 r. (zapewne z pierwszego ołtarza głównego) i Zaślubiny Marii – prawdopodobnie dzieło toruńskie z pierwszej połowy XVIII w. Obrazy w ołtarzu Niepokalanego Poczęcia NMP w kaplicy i stacje drogi krzyżowej malował w latach 1788-1794 Kazimierz Łukaszewicz z Włocławka. Główny obraz w kaplicy jest naśladownictwem dzieła Carlo Maratty w kościele św. Izydora w Rzymie z 1653 r. Bogata dekoracja malarska sklepień z lat 1957-1958 jest dziełem Leonarda i Anny Torwirtów – wcześniej zgodnie z zasadami reformackimi, kościół był pozbawiony dekoracji malarskiej. Spośród niegdyś licznych portretów i epitafiów dobrodziejów klasztoru, m.in. Dąmbskich i Kościelskich, zachowało się tylko parę. Obraz ołtarzowy "Św. Piotr z Alkantary" znajduje się w zbiorach Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.

W 1979 roku we wnęce, na zewnętrznej, wschodniej ścianie prezbiterium odsłonięto tablicę upamiętniającą podgórzan, zamordowanych przez Niemców w 1939 roku[1].

Kościół figuruje w gminnej ewidencji zabytków (nr 2352)[2].

Przypisy

  1. ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 56.
  2. ↑ Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 126.

Bibliografia

  • Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.
  • JerzyJ. Domasłowski JerzyJ., Kościół świętych Piotra i Pawła i klasztor franciszkanów (dawniej reformatów) na Podgórzu w Toruniu, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2007, ISBN 978-83-87639-89-1, OCLC 831356931 .
  • Dzieje i skarby kościołów Torunia Podgórza. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpracy Domu Muz w Toruniu (Toruń, 18 listopada 2006 roku), red. nauk. Katarzyna Kluczwajd, Toruń, TNOiK Dom Organizatora, 2007, ISBN 978-83-7285-367-7