Koniczyna polna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

koniczyna

Gatunek

koniczyna polna

Nazwa systematyczna

Trifolium arvense L.
Sp. pl. 2:769. 1753

Multimedia w Wikimedia Commons

Koniczyna polna (Trifolium arvense L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Występuje w całej Europie, na znacznych obszarach Azji, w Afryce Północnej i Makaronezji, rozprzestrzenił się także na Azorach, w Australii, Ameryce Północnej i na Hawajach^[3]. W Polsce dość pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Łodyga: Rozesłana lub wzniesiona, rozgałęziona, kosmato owłosiona. Osiąga wysokość 5–30 (40) cm, rzadko dorasta do 70 cm^[4].
Liście: Trzylistkowe. Listki równowąskie, 2–8-krotnie dłuższe niż szersze, prawie całobrzegie, drobno ząbkowane, owłosione.
Kwiaty: Kwiaty motylkowe zebrane w liczne, walcowate, gęsto owłosione główki o długości 1–2 cm. Brak przysadek. Rurka kielicha z zewnątrz gęsto owłosiona, wewnątrz naga. Gardziel kielicha niezamknięta przez dwuwargowe zgrubienie. Korona kwiatu o rozmiarze 4 mm^[4], początkowo biała, potem różowa.
Owoce: Niewielki strąk otulony kielichem. Zawiera nasiona o długości 1–1,5 mm i szerokości 0,7–0,9 mm, żółtawe do brunatnych, słabo połyskujące^[5].

Młoda roślina
Kwiatostany
Owoce

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna (terofit)^[4] lub dwuletnia^[6] (hemikryptofit). Kwitnie od czerwca do września. Porasta suche wzgórza, nieużytki, piaski, zwłaszcza gleby piaszczyste, między trawami, przydroża. Roślina dość pospolita na całym niżu^[4]. Roślina wskaźnikowa gleb kwaśnych^[7], w uprawach rolnych jest chwastem^[3]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Koelerio-Corynephoretea^[8]. Liczba chromosomów 2n = 14^[4].

Nazewnictwo

Diagnoza z nazwą naukową gatunku Trifolium arvense opublikowana została przez Karola Linneusza w pracy Species Plantarum, tom 2, s. 769, w wydaniu z roku 1753.

Potoczne nazwy używane w języku polskim: Kądziołka Matki Boskiej, kocie nerki, kończywiec, kończyzna, koteczki, kotki, łzy Matki Boskiej, małaszka, mikołajek, szare koćki, śpiuch, włosy Panny Marii^[9].

Zastosowanie

Roślina pastewna

Z powodu twardych i gorzkich pędów nie nadaje się na paszę dla zwierząt. Niektóre źródła wskazują jednak na wykorzystanie koniczyny polnej jako źródła paszy^[3].

Roślina lecznicza

Koniczyna polna znajduje zastosowanie jako roślina lecznicza^[9].

Surowiec zielarski: Ziele wraz z kwiatostanami, pozyskiwane w okresie kwitnienia rośliny. Zawiera: olejek eteryczny, glikozydy, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, białka, węglowodany i witaminy^[9].
Działanie: Działa bakteriobójczo, przeciwzapalnie, powlekająco, przeciwbólowo i wzmacniająco. Napar z ziela stosuje się m.in. w nieżytach przewodu pokarmowego, biegunkach, przeziębieniach i grypie oraz jako środek wzmacniający. Okłady nasączone naparem z ziela stosuje się zewnętrznie na odleżyny. Naparu można również dodawać do kąpieli^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Trifolium arvense L.. [w:] Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory. [dostęp 2012-11-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 274-278. ISBN 978-83-01-14342-8.
↑ Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1955, s. 84.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 354. ISBN 83-01-05287-2.
↑ Rośliny jako bioindykatory środowiska. [dostęp 2005-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-03-02)].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b ^c ^d DanutaD. Rybak DanutaD., Rośliny lecznicze. Atlas, Warszawa: Wydawnictwo "Arkady", 1993, s. 143, ISBN 83-213-3634-5 .