Kopalnia Pomorzany

Kopalnia Pomorzany
Ilustracja
Kopalnia Olkusz-Pomorzany, wieża wyciągowa szybu Chrobry w Olkuszu (2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Siedziba

Olkusz

Data założenia

1974

Forma prawna

oddział ZGH Bolesław

Zatrudnienie

1159 (2015)[1]

Położenie na mapie Olkusza
Mapa konturowa Olkusza, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie powiatu olkuskiego
Mapa konturowa powiatu olkuskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie gminy Olkusz
Mapa konturowa gminy Olkusz, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Ziemia50°17′04,2″N 19°32′03,1″E/50,284500 19,534194
Multimedia w Wikimedia Commons

Kopalnia Pomorzany (również Olkusz-Pomorzany[2]) – kopalnia rud cynku i ołowiu[3] działająca od roku 1974[4][5] do 2020[6], zlokalizowana w Bolesławiu i Olkuszu[7]. Kopalnia należała do ZGH Bolesław[8] i pod koniec istnienia była jedyną w Polsce kopalnią tych rud.

Złoża rud cynkowo-ołowianych w regionie śląsko-krakowskim są jednymi z największych złóż typu Mississippi Valley na świecie. Były eksploatowane od XII wieku, ale ich szczegółowe rozpoznanie zostało przeprowadzone w latach 1952–1977. Po 1945 roku działało 10 kopalń w niecce bytomskiej, chrzanowskiej i okręgu olkuskim[5].

Złoże rud cynku i ołowiu o powierzchni 7,9 km² eksploatowane przez kopalnię Pomorzany jest usytuowane w rowie tektonicznym na głębokości 80–140 m pod powierzchnią. Zostało udokumentowane w latach 1960–1992[5] oraz 1976–1992[9].

Blenda cynkowa, ruda cynku i ołowiu z kopalni Pomorzany
ZGH Bolesław, miejsce przetwarzania urobku kopalni Pomorzany

Oprócz rud metalicznych w złożach eksploatowanych przez kopalnię występuje powstały prawdopodobnie w paleogenie[10] węgiel brunatny, głównie w postaci żelinitu[11], niemający jednak znaczenia gospodarczego[10]. Węgiel występuje jako wypełnienie grawitacyjnych form krasowe dolomitów[10].

Prace przygotowawcze w celu udostępnienia złóż w rejonie Pomorzany zostały rozpoczęte w 1969 roku[4]. Wydobycie ruszyło w 1974 roku, urobek z kopalni Pomorzany i Olkusz był przekazywany do wspólnego zakładu wzbogacania[5]. Wyrobiska są zabezpieczane głównie poprzez obudowę kotwiową[12].

Transport załogi odbywa się głównie upadowymi za pomocą samochodów terenowych, główny szyb Chrobry służy przede wszystkim do transportu urobku, rzadko do zjazdów personelu[12]. Pozyskiwanie urobku odbywa się poprzez roboty strzałowe[2].

Do 2015 roku wydobyto 71,8 mln ton rudy, z czego uzyskano 3,021 mln ton cynku i 0,869 mln ton ołowiu[13].

Ze względu na wyczerpywanie się surowca[14], planowano początek wygaszania kopalni na 2016 rok, jednak ZGH Bolesław otrzymał koncesję na wydobywanie rud ze złoża Klucze, przez to likwidacja kopalni przesunęła się o 3 lata[8].

29 kwietnia 2020 podjęto decyzję o zaprzestaniu wydobycia z dniem 31 grudnia 2020 roku; likwidacja kopalni pochłonie 140 mln złotych[6]. Na początku stycznia 2022, krótko po zatrzymaniu pomp odwadniających kopalnię, wyschła rzeka Sztoła, która zasilana była wodą z tych pomp[15]. W tym samym czasie, 7 stycznia 2022, zaobserwowano w lesie w Bolesławiu położonym w pobliżu, spore zapadlisko (ok. 12-15 metrów głębokości i 60-90 metrów średnicy). Zapadlisko to może mieć również związek ze zmianami związanymi z oddziaływaniem wody w likwidowanej kopalni[16]. Niewiele później w wyrobisku dawnej kopalni piasku w Bolesławiu pojawiła się woda, tworząc zalewisko[17].

Przypisy

  1. ↑ WUG ↓.
  2. ↑ a b Trepka 2007 ↓.
  3. ↑ Włodarz 2006 ↓, s. 132.
  4. ↑ a b Włodarz 2006 ↓, s. 134.
  5. ↑ a b c d Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1483.
  6. ↑ a b Damian Słomski: Kopalnia „Olkusz-Pomorzany” idzie do likwidacji. Procedura pochłonie 140 mln zł. [w:] money.pl [on-line]. 2020-04-29. [dostęp 2020-05-01].
  7. ↑ Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 741.
  8. ↑ a b Ponikowska 2016 ↓.
  9. ↑ Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1484.
  10. ↑ a b c Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 739.
  11. ↑ Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 744.
  12. ↑ a b Szopa 2016 ↓.
  13. ↑ Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1485.
  14. ↑ Ponikowska 2013 ↓.
  15. ↑ Wojciech Todur: Sztoła przestała płynąć z dnia na dzień. Znikła „górska rzeka. wyborcza.pl, 2022-01-08. [dostęp 2022-01-08]. (pol.).
  16. ↑ mb: Las bolesławski. Powstało wielkie zapadlisko. Ludzie boją się o swoje domy. gazeta.pl, 2022-01-10. [dostęp 2022-01-10]. (pol.).
  17. ↑ Małgorzata Gleń: Pierwsze zalewisko w pow. olkuskim. Woda zapełnia dawne wyrobisko kopalni piasku w Bolesławiu. Powstanie jezioro?. 2023-02-19. [dostęp 2023-02-20].

Bibliografia

  • Ireneusz Kołcon, Marian Wagner. Węgiel brunatny z dolomitów kruszconośnych złoża cynku i ołowiu „Pomorzany” koło Olkusza. „Kwartalnik Geologiczny”. 27 (4), 1983. Polski Instytut Geologiczny. ISSN 0023-5873. 
  • Andrzej Paulo, Ryszard Wnuk. Kopalnia rud cynku i ołowiu Pomorzany skończyła 40 lat – jak długo jeszcze wystarczy jej zasobów?. „Przegląd Geologiczny”. 63 (12/2), 2015. Państwowy Instytut Geologiczny. ISSN 0033-2151. 
  • Katarzyna Ponikowska: Bukowno. Nie zamkną kopalni „Pomorzany”. Będą kopać przy Pustyni Błędowskiej. Gazeta Krakowska, 2016-11-14. [dostęp 2017-01-12].
  • Katarzyna Ponikowska: Koplania (!) Pomorzany wkrótce zostanie zamknięta. Co z górnikami?. Polska Press, 2013-12-31. [dostęp 2017-01-12].
  • Bartłomiej Szopa: Pomorzany coraz bliżej likwidacji. Wydawnictwo Górnicze, 2016-03-19. [dostęp 2017-01-12].
  • Andrzej Trepka. Wykonywanie robót strzałowych w ZGH „Bolesław” S.A. kopalnia „Olkusz-Pomorzany”. „Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie”. 9 (1), s. 102–106, 2007. Wyższy Urząd Górniczy. ISSN 1505-0440. 
  • Bogdan Włodarz. Zabytkowa kopalnia górnictwa kruszcowego w Olkuszu – perspektywy uruchomienia. „Górnictwo i Geoinżynieria”. 40 (4), 2006. Wydawnictwa AGH. ISSN 1732-6702. 
  • Zakłady objęte nadzorem urzędów górniczych wg stanu na 31.12.2015 r.. Wyższy Urząd Górniczy. [dostęp 2017-01-12].

Linki zewnętrzne

  • Relacja z wizyty w kopalni w 2016 roku. [dostęp 2017-09-27].