Kosmatka gajowa
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
Rząd | wiechlinowce | ||
Rodzina | sitowate | ||
Rodzaj | kosmatka | ||
Gatunek | kosmatka gajowa | ||
Nazwa systematyczna | |||
Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott J. Bot. 76: 352 1938[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
| |||
|
Kosmatka gajowa (Luzula luzuloides) – gatunek rośliny należący do rodziny sitowatych (Juncaceae). Występuje jako gatunek rodzimy w Europie środkowej na południe od Morza Północnego i Bałtyku. Zawleczony na Półwysep Skandynawski, do Wielkiej Brytanii i Ameryki Północnej[4]. W Polsce roślina jest spotykana na całym obszarze, przy czym w górach jest rośliną rodzimą i dość pospolitą, a na niżu występuje w rozproszeniu i stanowiska uznawane są za introdukowane lub status ich jest niepewny[5].
Morfologia
- Pokrój
- Bylina. Pędy wyrastają z pełzającego i rozgałęziającego się kłącza tworząc luźne kępy. Łodyga osiąga do 60, rzadziej do 80 cm wysokości[6].
- Liście
- Odziomkowe skupione są w różyczce, łodygowe są skrętoległe. Pochwy liściowe są zamknięte i silnie, gęsto owłosione w gardzieli włosków. Blaszka liściowa jest równowąska o szerokości od 3 do 6 mm, dłuższa od międzywęźli zwykle do 25–30 cm długości). Najwyższy liść (podsadka) jest podobnej długości jak kwiatostan lub od niego dłuższy. Na brzegu liście są silnie owłosione przylegającymi i długimi włoskami[6] (liście odziomkowe są silniej owłosione od łodygowych[7]). Koniec blaszki liściowej zaostrzony[8].
- Kwiaty
- Zebrane są w kwiatostan w formie baldachowatej rozrzutki. Wyrastają w skupieniach po 2–6 na wzniesionych szypułkach. Osiągają 2,5 do 3,5 mm długości. Składają się z 6 lancetowatych i ostrych listków okwiatu (te z zewnętrznego okółka są nieco krótsze[9]), białawych (u podgatunku luzuloides) lub brązowawych (u podgatunku cuprina). Szyjka górnego słupka zwieńczona jest trzema nitkowatymi znamionami. Pręcików jest sześć i są one krótsze od okwiatu[6].
- Owoc
- Torebka ciemnobrązowa, błyszcząca i trójbocznie stożkowata. Podobnej długości jak okwiat[6]. Nasiona lśniąco brązowe, o długości 1,2–1,4 mm[10] z elajosomem[11][8].
Biologia i ekologia
- Hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do lipca[6]. Roślina jest wiatropylna, a nasiona rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria).
- Występuje na ubogich glebach kwaśnych w suchych lasach liściastych i iglastych, na śródleśnych polanach i łąkach do 2000 m n.p.m.[11]
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu (ChAss.) kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum i związku (ChAll) Fagion sylvaticae (lasy bukowe). Odmiana cuprina jest gatunkiem charakterystycznym dla wysokogórskich traworośli ze związku Calamagrostion[12].
- W przypadku lepszego dostępu do światła – silnie się rozprzestrzenia, co wobec bardzo zwartego systemu korzeniowego stanowić może utrudnienie dla naturalnego odnowienia lasu[13].
Zastosowanie
Stosowana jako roślina okrywowa na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Wymaga gleb wilgotnych lub umiarkowanie suchych. Zalecana do uprawy do 4 strefy mrozoodporności[9].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).
- ↑ a b Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-11-16].
- ↑ Luzula luzuloides (White Wood-rush). [w:] Online Atlas of the British & Irish Flora [on-line]. [dostęp 2014-11-17].
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 342, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ a b c d e L. Witkowska-Żuk: Flora Polski. Atlas roślinności lasów.. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 470–471. ISBN 978-83-7073-649-1.
- ↑ Luzula luzuloides subsp. luzuloides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-11-17].
- ↑ a b Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott. [w:] e-monocot.org [on-line]. [dostęp 2014-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- ↑ a b Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 565. ISBN 978-83-7506-846-7.
- ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1986, s. 822. ISBN 83-01-05287-2.
- ↑ a b Grau, Kremer, Moseler, Rambold, Triebel: Trawy. Warszawa: GeoCenter, 1984, s. 188. ISBN 83-7129-701-7.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 139, 154, 155. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Bolesław W. Alexandrowicz: Roślinność dna lasu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1951, s. 39.
- BioLib: 42210
- EoL: 631092
- EUNIS: 186273
- Flora of North America: 222000231
- FloraWeb: 3541
- GBIF: 2700874
- identyfikator iNaturalist: 164947
- IPNI: 146224-2
- ITIS: 39344
- NCBI: 318444
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-316453
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:146224-2
- Tela Botanica: 40287
- identyfikator Tropicos: 16900014
- USDA PLANTS: LULU3