Kruszczyk ostropłatkowy

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

epidendronowe

Rodzaj

kruszczyk

Gatunek

kruszczyk ostropłatkowy

Nazwa systematyczna

Epipactis leptochila (Godfery) Godfery
J. Bot. 59: 146 (1921)

Synonimy

Epipactis helleborine subsp. leptochila (Godfery) Soó
Epipactis muelleri var. leptochila (Godfery) P.D.Sell
Epipactis viridiflora var. leptochila Godfery
Helleborine latifolia subsp. leptochila (Godfery) Soó
Helleborine latifolia subvar. leptochila (Godfery) Graber
Helleborine leptochila (Godfery) Druce

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[3]

najmniejszej troski

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Kruszczyk ostropłatkowy (Epipactis leptochila (Godfery) Godfery) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie^[4]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie na Dolnym Śląsku, w Tatrach i Pieninach^[5].

Morfologia

Łodyga: Do 70 cm wysokości, w górnej części owłosiona.
Liście: Jajowatolancetowate lub szerokolancetowate, ostre.
Kwiaty: Duże, otwarte, zebrane w kwiatostan długości 7-25 cm. Przysadka lancetowata, ostra, zwieszona, długości 2-3 cm. Szypułka skręcona, naga, długości 4-7 mm. Zalążnia naga, długości 6-10 mm. Warżka dwuczłonowa, hypochil i epichil połączone nieruchomo. Hypochil muszelkowaty, zewnątrz bladozielony lub brudnoróżowy, wewnątrz brązowy lub czerwonofioletowy. Epichil sercowaty lub trójkątnopodługowaty, bladozielony lub brudnoróżowy, z 2 guzkami u nasady. Zewnętrzne płatki okwiatu jajowate lub szerokolancetowate, ostre, nagie, brudnozielone lub żółtawe. Wewnętrzne płatki okwiatu jajowatolancetowate, ostre, zielone lub żółtozielone. Prętosłup bladozielony. Pyłkowiny złotożółte^[6].
Owoc: Do 2 cm długości.

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Rośnie w cienistych buczynach. Kwitnie w lipcu i sierpniu.

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na 8 podgatunków^[4]:

Epipactis leptochila subsp. aspromontana (Bartolo, Pulv. & Robatsch) Kreutz - występuje we Włoszech
Epipactis leptochila subsp. futakii (Mered'a & Potucek) Kreutz - rośnie w Czechach, na Słowacji i Węgrzech
Epipactis leptochila subsp. komoricensis (Mered'a) Kreutz - występuje w Czechach i na Słowacji
Epipactis leptochila subsp. leptochila - rośnie w całym zasięgu gatunku
Epipactis leptochila subsp. maestrazgona (P.Delforge & Gévaudan) Kreutz - występuje w Hiszpanii
Epipactis leptochila subsp. naousaensis (Robatsch) Kreutz - rośnie w Grecji
Epipactis leptochila subsp. neglecta Kümpel - występuje w Europie zachodniej, środkowej i południowo-wschodniej
Epipactis leptochila subsp. provincialis (Aubenas & Robatsch) J.-M.Tison - rośnie we Francji

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii DD (stopień zagrożenia nie może być określony)^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).
↑ Epipactis leptochila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Epipactis leptochila na eMonocot. e-monocot.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. [dostęp 2013-12-05].
↑ Jakubska A. 2004. Kruszczyk ostropłatkowy Epipactis leptochila (Godf.) Godf. (Orchidaceae) nowy gatunek dla flory Dolnego Śląska. – Przyroda Sudetów 7: 9–14.
↑ Szlachetko D. L. Storczyki. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2001. ISBN 83-7073-339-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.