Krzyż pokutny w Bytomiu

Krzyż pokutny w Bytomiu
Obiekt zabytkowy nr rej. B/498/75 z 25 maja 1975[1]
Ilustracja
Krzyż w 2015 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Bytom

Miejsce

Łagiewniki, ul. św. Cyryla i Metodego[2] (w pobliżu numeru 53)[1]

Materiał

kamień

Całkowita wysokość

0,57 m

Data budowy

średniowiecze[3][2]

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Krzyż pokutny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Krzyż pokutny”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Krzyż pokutny”
Ziemia50°19′18,86″N 18°55′44,65″E/50,321906 18,929069
Multimedia w Wikimedia Commons

Krzyż pokutny w Bytomiu – kamienna średniowieczna[2][3] rzeźba w Bytomiu-Łagiewnikach, wpisana do rejestru zabytków ruchomych województwa śląskiego[1].

Rzeźba, uważana przez niektórych badaczy za krzyż pokutny[2] postawiony jako zadośćuczynienie za popełnione morderstwo (wedle tej wersji byłby to najdalej wysunięty na północ krzyż pokutny w obrębie archidiecezji katowickiej[4]) oraz za najstarszy zabytek Bytomia[3], ma 57 centymetrów wysokości[5], zdaniem dra Edwarda Głuchowskiego obiekt powstał z piaskowca z okolic Kłodzka[3] (według innych źródeł materiałem miał być granit[1]), w formie litery T[1], przypominającej kowadło[3]. Prawdopodobnie jest to jego pierwotna forma[5], jednak na jego powierzchni widnieją ukośne znaki krzyżyków (można je uznać zdaniem dra Janowskiego za znaki solarne, które bywały umieszczane na brzuchach rzeźb zwierząt, a nie na ich grzbietach), mogące sugerować pogańską proweniencję rzeźby i świadczyć o jej fragmentaryczności[3].

Krzyż w 2009 roku

Rzeźba jest umieszczona na murowanym postumencie[5], w 1997 roku umieszczono na nim tablicę z napisem: KAMIENNY KRZYŻ POKUTNY Z WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA, / ZNAK WIARY POKOLEŃ, W TRADYCJI LUDU, / PAMIĄTKA APOSTOŁÓW SŁOWIAN / CYRYLA I METODEGO[6]. Treść napisu odwołuje się do tradycyjnych przekonań ludowych, gdyż rzeźba powstała prawdopodobnie później (chociaż dr Janowski sugeruje nawet IV wiek jako datę jej powstania[3]). Legenda ludowa wiąże rzeźbę z osobami świętych Cyryla i Metodego[7][8]. Nie ma jednakże żadnych informacji o obecności tychże świętych w Łagiewnikach[7][2].

W lipcu 2011 roku dokonano dewastacji obiektu poprzez oblanie go żółtą farbą[2], w tym samym roku krzyż został oczyszczony[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Rejestr ↓.
  2. ↑ a b c d e f Jeleń 2011 ↓.
  3. ↑ a b c d e f g Ślęzak 1996 ↓, s. 83.
  4. ↑ Świerczek 1991 ↓, s. 281—282.
  5. ↑ a b c Świerczek 1991 ↓, s. 283.
  6. ↑ a b Marusa 2011 ↓.
  7. ↑ a b Ślęzak 1996 ↓, s. 84.
  8. ↑ Świerczek 1991 ↓, s. 279.

Bibliografia

  • Piotr A. Jeleń: Zniszczono zabytkowy krzyż w bytomskich Łagiewnikach. [w:] Wiadomości24 [on-line]. 2011-07-20. [dostęp 2017-08-04].
  • Rejestr zabytków. Woj. śląskie – pow. miejski Bytom, Bytom –m.. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, s. 22.
  • Tomasz Marusa: Krzyż z Bytomia-Łagiewnik. Zabytki jurysdykcji karnej na Śląsku, 2011-09-14. [dostęp 2017-08-04].
  • Władysława Ślęzak: Bytom za panowania Piastów. Bytom: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1996. ISBN 83-905719-0-0.
  • Józef Świerczek. Krzyże pokutne na terenie diecezji katowickiej. „Śląskie Studia Historyczno-teologiczne”. XXIII/XXIV, 1991. Księgarnia św. Jacka. ISSN 0137-3447.