Kupkówka pospolita

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

kupkówka

Gatunek

kupkówka pospolita

Nazwa systematyczna

Dactylis glomerata L.
Sp. pl. 1:71. 1753^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Kupkówka pospolita, rżniączka pospolita^[4], rajgras niemiecki (Dactylis glomerata L.) – gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych. Jego zasięg (w szerokim ujęciu gatunku) obejmuje północne krańce Afryki, niemal całą Europę i Azję z wyjątkiem jej południowych i wschodnich krańców. Poza tym introdukowany i zdziczały w Ameryce Północnej, Południowej, w Australii i południowej Afryce^[3]^[5]. W Polsce jest to gatunek bardzo pospolity na niżu i w górach^[6].

Morfologia

Pokrój: Wysoka trawa, tworząca bujne kępy o pędach bocznych zwykle śródpochwowych. Wykształca skrócone i wydłużone pędy wegetatywne o dużej ilości często pokładających się, sinozielonych, matowych liści. Pędy kwiatowe silnie z boku spłaszczone, szorstkie, słabo ulistnione.
Łodyga: Źdźbło ma wysokość od 50 cm do ok. 1,5 m.
Liście: Szarozielone, o szerokości 4–10 mm, przeważnie szorstkie. Liść w pączku złożony, blaszki liściowe długie, równowąskie, dość szerokie, składają się wzdłuż głównego nerwu, uwypuklonego po stronie zewnętrznej, na brzegach szorstkie, niewyraźnie unerwione. Języczek długi, ostro zakończony, porozrywany. Pochwy u dołu zrośnięte, spłaszczone, szorstkie.
Kwiaty: Zebrane w wiechę, początkowo ścieśnioną, później luźną i zwykle zagęszczającą się u góry. Kwiatostan – wiecha właściwa, ukośnie piramidalna, prosto wzniesiona, o niewielu szorstkich, zwykle falistych gałązkach, zakończonych gęstymi kupkami kłosków. Kłoski 3–4-kwiatowe, niekiedy fioletowo zabarwione, plewki zakończone krótką sztywną ością. Na grzbiecie zarówno plewy, jak i plewki pokryte długimi i sztywnymi rzęskami.

Biologia

Bylina, w dobrych warunkach trwa wiele lat. Po wysiewie rozwija się szybko, pełne plony daje w 2–3 roku. Wiosną rozwija się wcześnie i wcześnie kwitnie (koniec maja). Wrażliwa jest na przymrozki. Po wykłoszeniu się szybko drewnieje, dobrze znosi zacienienie. Po skoszeniu odrasta bujnie, w II pokosie wykształca głównie skrócone pędy wegetatywne.

Ekologia

Jedna z pospolitszych traw w Polsce, powszechnie występuje na umiarkowanie wilgotnych i suchych glebach mineralnych i torfowych dostatecznie żyznych. Występuje w różnych łąkach i pastwiskach. Na glebach przepuszczalnych dobrze znosi zalew. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenatheretalia^[7].

Zmienność

Gatunek jest bardzo zmienny, wyróżnia się wiele podgatunków^[3]^[5], ras i ekotypów^[8]. W wąskim ujęciu gatunek obejmuje tetraploidalne, heksa- i oktoploidalne rośliny będące wynikiem poliploidyzacji drobnych gatunków diploidalnych^[9], spotykanych głównie w basenie Morza Śródziemnego^[8].

Wykaz podgatunków^[5]

Dactylis glomerata subsp. glomerata – podgatunek nominatywny
Dactylis glomerata subsp. hackelii (Asch. & Graebn.) Cif. & Giacom.
Dactylis glomerata subsp. hispanica (Roth) Nyman
Dactylis glomerata subsp. hyrcana Tzvelev
Dactylis glomerata nothosubsp. intercedens (Domin) Acedo
Dactylis glomerata subsp. izcoi S.Ortiz & Rodr.Oubiña
Dactylis glomerata subsp. judaica Stebbins & D.Zohary
Dactylis glomerata subsp. juncinella (Bory) Stebbins & D.Zohary
Dactylis glomerata subsp. lobata (Drejer) H.Lindb. (syn.: D. aschersoniana Graebn., D. polygama Horv.) – kupkówka Aschersona
Dactylis glomerata subsp. lusitanica Stebbins & D.Zohary
Dactylis glomerata subsp. mairei Stebbins & D.Zohary
Dactylis glomerata subsp. merinoana (Horjales, Laso & Redondo) H.Scholz
Dactylis glomerata subsp. nestorii Rosselló & L.Sáez
Dactylis glomerata subsp. oceanica G.Guignard
Dactylis glomerata subsp. reichenbachii (Dalla Torre & Sarnth.) Stebbins & D.Zohary
Dactylis glomerata subsp. rigida (Boiss. & Heldr.) Hayek
Dactylis glomerata subsp. santai Stebbins & D.Zohary
Dactylis glomerata subsp. slovenica (Domin) Domin
Dactylis glomerata subsp. stebbinsii (Horjales, Laso & Redondo) H.Scholz
Dactylis glomerata subsp. woronowii (Ovcz.) Stebbins & D.Zohary

Zastosowanie

Trawa należąca do roślin pastewnych. Daje wysokie plony siana dobrej wartości pastewnej, jeżeli jest wcześnie skoszona. Później szybko drewnieje. Wysiewana jest na łąki i pastwiska trwałe, wymaga jednak odpowiedniej pielęgnacji. Stosowana jest także w płodozmianach polowych.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-12-31] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Taxon: Dactylis glomerata. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-12-31]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 68, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c Dactylis glomerata L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-19] .
↑ Delfina Gayówna: Rośliny łąk. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1992, s. 30. ISBN 83-02-00654-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b Dactylis. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-12-31]. (ang.).
↑ Clive A. Stace: Taksonomia roślin i biosystematyka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1993, s. 152. ISBN 83-01-11251-4.

Bibliografia

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
B.Rutkowska. Atlas roślin łąkowych i pastwiskowych

Encyklopedia internetowa (takson):