Laktancjusz

Lucius Caecilius Firmianus Lactantius

Data urodzenia

ok. 250

Data śmierci

330

Zawód, zajęcie

pisarz i apologeta

Multimedia w Wikimedia Commons

Lucius Caecilius Firmianus Lactantius (ur. ok. 250, zm. 330^[1]) – pisarz i apologeta chrześcijański, retor.

Życiorys

Urodził się w Afryce Północnej około 250 roku. Pod okiem sławnego retora Arnobiusza uzyskał staranne wykształcenie w zakresie filozofii i literatury, po czym został nauczycielem retoryki. Cesarz Dioklecjan powołał go na stanowisko nauczyciela do Nikomedii, gdzie uczył między innymi urzędników cesarskiego dworu. Po okresie dłuższego sympatyzowania z chrześcijaństwem, prawdopodobnie właśnie w Nikomedii przyjął chrzest. Po rozpoczęciu prześladowań w 303 roku, stracił swoje stanowisko. Pod koniec życia został wychowawcą najstarszego syna Konstantyna Wielkiego, Kryspusa.

Nauczanie

Laktancjusz jest jednym z autorów dostarczających wiedzy na temat wczesnochrześcijańskiego millenaryzmu. W jego ujęciu jedną z cech charakterystycznych tysiącletniego królestwa eschatologicznego będzie niezwykła płodność w rodzeniu dzieci^[2]:

Po zmartwychwstaniu, Syn Najwyższego... będzie królować wśród ludzi tysiąc lat i będzie nimi rządził najbardziej sprawiedliwą władzą. Wtedy ci, którzy pozostaną przy życiu w swoich ciałach, nie umrą, ale w ciągu tego tysiąca lat zrodzą nieskończone mnóstwo (dzieci). A co do tych, którzy zmartwychwstaną, będą przewodzić żywym jako sędziowie. Słońce stanie się siedem razy jaśniejsze niż teraz; a ziemia okaże swoją płodność i wyda obfite plony. Zwierzęta nie będą już żywić się krwią (Divinae Institutiones VII, 24)

Był jednym z ideologów Nowej Republiki, powstałej w wyniku reform cesarza Konstantyna. Cel jego dzieła Divinae Institutiones (Boże rozporządzenia) był ten sam co wcześniej De oficiis Cycerona^[3]. M.in. życie rodzinne w jego wizji, wyrażonej w ks. 5 Institutiones Divinae, miało być odnowione i być przede wszystkim wspólnotą polegającą na wierności przyjętym przez oboje małżonków ideałom, a nie instytucją należącą do porządku ekonomiczno-politycznego, regulowaną prawem własności^[4].

Laktancjusz negował kulistość Ziemi i istnienie antypodów, mimo że dowody podał już Arystoteles w IV w. p.n.e. Mikołaj Kopernik podawał Laktancjusza jako przykład zawodności zdrowego rozsądku^[5] (W czasach Kopernika sama kulistość Ziemi była już powszechnie znana, ale przez odwołanie do zdrowego rozsądku negowano jej ruch).

Dorobek literacki

Do najważniejszych dzieł autorstwa Laktancjusza można zaliczyć:

Divinae Institutiones (Podstawy nauki Bożej) napisane w latach 304–313
De ave Phoenice (O ptaku Feniksie),
De ira Dei (O gniewie Bożym)
De mortibus persecutorum (O śmierci prześladowców) (ok. 314) – paszkwil na cesarzy – prześladowców chrześcijan.

Przypisy

↑ Laktancjusz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-05] .
↑ Daniélou 2002 ↓, s. 341.
↑ Cochrane 1960 ↓, s. 194.
↑ Cochrane 1960 ↓, s. 197.
↑ Heller 1994 ↓, s. 96.

Bibliografia

Charles Norris Cochrane: Chrześcijaństwo i kultura antyczna. G. Pianko (przekład), J. Domański, S. Kazikowski (redaktorzy). Warszawa: IW PAX, 1960.
Maria Cytowska, Hanna Szelest: Literatura rzymska: okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-01-11526-2.
Jean Daniélou: Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim. Stanisław Basista (przekład). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002, s. 479, seria: Myśl Teologiczna 39.
Michał Heller: Wszechświat u schyłku stulecia. Kraków: Znak, 1994. ISBN 83-7006-348-9.