Leopold Caro

Leopold Caro

Data i miejsce urodzenia	27 maja 1864 Lwów
Data i miejsce śmierci	9 lutego 1939 Lwów
profesor nauk ekonomicznych, prawnych
Doktorat	1887 – prawo
Uczelnia	Politechnika Lwowska Uniwersytet Lwowski
Okres zatrudn.	1920–1939
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Leopold Caro (ur. 27 maja 1864 we Lwowie^[1], zm. 8 lutego 1939 tamże) – polski ekonomista, prawnik, działacz społeczny. Profesor Politechniki Lwowskiej. Przedstawiciel solidaryzmu katolickiego.

Życiorys

Ojciec Henryk Caro (zm. 1873) był uczestnikiem powstania styczniowego, pracował jako urzędnik Banku Hipotecznego, Leopolda wychowała matka – Amelia Maria z Kolscherów. Pomimo pochodzenia żydowskiego stał się zadeklarowanym antysemitą^[2].

Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie. W 1881 ukończył z odznaczeniem C. K. IV Gimnazjum we Lwowie^[3]. W 1885 roku studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. W dwa lata później uzyskał również na tej samej uczelni dyplom wydziału Filozoficznego oraz tytuł doktora praw.

Na dalsze studia, tym razem w zakresie ekonomii, wyjechał na Uniwersytet w Lipsku^[4], gdzie uczestniczył w seminarium profesora Augusta von Miaskowskiego. Tam pod wpływem niemieckiej szkoły historycznej i francuskiego solidaryzmu społecznego ukształtowały się jego poglądy ekonomiczne i socjologiczne. Tam też zetknął się bliżej z katolicką nauką społeczną. W tym okresie zajmował się głównie zagadnieniami prawniczymi. Dopiero po powrocie z Lipska wykorzystując swoje wszechstronne wykształcenie, rozszerzał swoje zainteresowania naukowe na kwestie społeczne, ekonomiczne, socjologiczne, filozoficzne i historyczne.

W 1894 roku złożył egzamin adwokacki, po którym osiadł w Krakowie, gdzie pracował jako adwokat aż do roku 1914, działając jednocześnie w Towarzystwie dla Pielęgnowania Nauk Społecznych. W swoich ówczesnych pracach koncentrował się na problemach rozwoju rolnictwa oraz sytuacji ludności wiejskiej. Przeprowadził też dogłębne studia nad zagadnieniami emigracji i polityki emigracyjnej. Równocześnie atakował etykę judaizmu. Potępienie ze strony wielu środowisk żydowskich było ostateczną przyczyną przejścia Caro na katolicyzm w roku 1903. W pierwszej dekadzie XX wieku związał się z katolickim ruchem społecznym.

10 listopada 1896 ożenił się z Salomeą Chelińską^[1].

Po wybuchu I wojny światowej Caro został powołany do wojska. Służył w wojskowym korpusie sądowniczym^[1]; najpierw w armii cesarsko-królewskiej, później – ochotniczo – w polskiej, w której doszedł do stopnia pułkownika. Zdemobilizowany w 1920 roku powrócił na stałe do Lwowa (zamieszkał przy ulicy Akademickiej 21) i całkowicie poświęcił się pracy naukowej. W latach 1920–1939 był profesorem ekonomii społecznej i nauk prawnych Politechniki Lwowskiej. Brał udział w pracach komisji egzaminów prawniczych na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza, a od 1923 roku prowadził tam wykłady z zakresu ekonomii. Należał do naukowców bardzo aktywnych, zarówno gdy idzie o liczbę publikacji, jak i działalność społeczną. W 1932 został wiceprzewodniczącym Rady Społecznej przy Prymasie Polski^[4].

Caro przyczynił się w znacznej mierze do ukształtowania i rozwoju ruchu ekonomistów polskich. Podczas I Zjazdu Ekonomistów Polskich w Poznaniu w 1929 roku pełnił obowiązki wiceprzewodniczącego. Wygłosił tam referat o kartelach i ustawodawstwie kartelowym, który okazał się istotnym zaczynem dla podjęcia inicjatywy ustawodawczej. Był też członkiem Komisji Opiniodawczej Pracy przy Prezydium Rady Ministrów, zaznaczone opracowaniem 11 tematów szczegółowych i członkiem Lwowskiego Towarzystwa Naukowego. Często wysyłano go jako delegata na międzynarodowe kongresy i zjazdy naukowe m.in. do Berlina, Wiednia, Drezna, Pragi, Budapesztu i Bukaresztu. Był członkiem zwyczajnym Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie^[5].

Zmarł 8 lutego 1939 roku we Lwowie^[6]. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Działalność naukowa

Działalność organizacyjna

Opublikował ponad 200 prac. Na jego spuściznę złożyły się kilkanaście książek oraz liczne rozprawy i artykuły zamieszczane od 1886 roku, ogółem w ponad 60 czasopismach i gazetach codziennych. Najwięcej jego publikacji zawierają roczniki „Przeglądu Powszechnego” (od 1893 roku) oraz organu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego we Lwowie „Przeglądu Ekonomicznego” (wychodził od 1928 roku; przez pierwsze cztery lata pod tytułem „Rozprawy i Sprawozdania PTE we Lwowie”). Caro pełnił funkcję redaktora naczelnego tego pisma. Samo PTE zostało powołane we Lwowie już w 1921 roku. W 1927 roku funkcję prezesa PTE objął Caro, który uczestniczył w pracach organizacji od jej powstania.

Solidaryzm

Jest prekursorem polskiego solidaryzmu, rozwijając go w nurcie chrześcijańskim. Na rozwój jego koncepcji wpływ miała (przede wszystkim) katolicka nauka społeczna, a także Charles Gide, Leon Bourgeois, John Ruskin i Thomas Carlyle^[4]. W swoich społecznych i ekonomicznych analizach sprzeciwiał się zarówno koncepcjom indywidualistycznym (liberalizm i idea homo oeconomicus), jak i kolektywistycznym (socjalizm i idee przebudowy społeczeństwa poprzez prawo). Solidaryzm chrześcijański miał być drogą pomiędzy tymi dwoma skrajnościami^[7]. Caro rozumiał społeczeństwo na sposób Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, jako zorganizowaną wspólnotę dążącą do dobra wspólnego i kierowaną prawem naturalnym^[7].

Solidaryzm Caro opierał się na umiarkowanym interwencjonizmie państwowym, który łączył jednostki w dążeniu do wspólnego dobra, jednocześnie nie ograniczając nadmiernie ich wolności i kreatywności. Interwencjonizm ten miał polegać na porządkowaniu stosunków społecznych i ekonomicznych, kontrolę (w tym: nacjonalizację i monopol) nad produkcją dóbr mogących stanowić zagrożenie publiczne (alkohol, wyroby tytoniowe, broń). a także na działalności ograniczającej monopole prywatne. Struktura własności w gospodarce miała być zróżnicowana. Dominującą formą miała być własność prywatna, jednak obok niej miały występować własność państwowa i komunalna^[7].

Solidaryzm oznaczał również obowiązki ze strony państwa dotyczące dbania o dobro jednostki. Oznaczało to m.in. rozwój opieki społecznej i prawa pracy^[7].

Najważniejsze prace

• Obecny stan sprawy indemnizacyjnej, Lwów 1890.
• Der Wucher, eine sozialpolitische Studie, Lipsk 1893.
• Die Judenfrage, eine ethische Frage, Lipsk 1893.
• Kwestia żydowska w świetle etyki z przedmową autora, Lwów 1893.
• Reforma kredytu włościańskiego, Kraków 1893.
• Pomoc dla rolników w Austrii, Lwów 1895.
• Nowy projekt ustawy przeciw opilstwu, Kraków 1902.
• Zawodowa organizacja rolników, Kraków 1902.
• Pomoc prawna, Kraków 1905.
• Studia społeczne, Kraków 1906.
• Arbeitsvermittung und Auswanderung, Praga 1907.
• Das Los unserer Auswanderer, Wiedeń 1907.
• Statystyka emigracji austro-węgierskiej i polskiej do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Kraków 1907.
• Wychodźstwo polskie, Warszawa 1907.
• Das internationale problem der Auswanderungsfrage, Berlin 1908.
• Kwestia obecnego u nas bojkotu, Kraków 1908.
• Nowe drogi, Poznań 1908.
• Sądownictwo w sprawach agrarnych, Kraków 1908.
• Auswanderung und Auswanderungspolitik in Österreich, Lipsk 1909.
• Das internationale Problem der Auswanderungfrage, Berlin 1909.
• Socjologia, t. 1, Wstęp do socjologii, cz. 1, Lwów 1912.
• Emigracja polska, Lwów 1913.
• Emigracja i jej wpływ na stosunki zdrowotne ludności, Kraków 1914.
• Emigracja i polityka emigracyjna ze szczególnym uwzględnieniem stosunków polskich, Poznań 1914.
• Odprawa p. Hupce – Prawda o P. Tow. Emigracyjnym, Kraków 1914.
• Prawdziwa działalność P.T.E. – Ignorancja, czy zła wola?, Kraków 1914.
• Etyka w życiu publicznym, Kraków 1914.
• Problemy skarbowe państwa polskiego, Kraków 1919.
• Równomierność świadczeń w ustawodawstwie, Warszawa 1920.
• Prawdy i prawa w naukach społecznych, Lwów 1921.
• Ku nowej Polsce, Lwów 1923.
• Potrzeba poczucia państwowego u nas, Kraków 1924.
• W sprawie upaństwowienia kredytu, Kraków 1924.
• Zasady nauki ekonomii społecznej, Lwów 1926.
• Droga do odrodzenia społeczeństwa. Idee przewodnie encykliki Rerum Novarum, Kraków 1927.
• Myśli Japończyka o Polsce, Lwów 1927.
• Wesen und Grenzen der Sozialökonomik, Berlin 1928.
• Solidaryzm, jego zasady, dzieje i zastosowania, Lwów 1931.
• Czy i kiedy mamy oszczędzać?, Lwów 1932.
• Współczesne prądy gospodarcze a spółdzielczość, Lwów 1932.
• Reformy gospodarcze i społeczne faszyzmu, Warszawa 1933.
• Problem wywłaszczenia, Poznań 1934.
• Zmierzch kapitalizmu, Poznań 1934.
• Prawo ekonomiczne, a socjologiczne, Lwów 1935.
• Problem społeczny w katolickim oświetleniu, Poznań 1935.
• Solidaryzm i kapitalizm, Włocławek 1937.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)^[8][9][10]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[11]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[11]

Przypisy

Bibliografia

• WłodzimierzW. Bernacki WłodzimierzW., Caro Leopold, [w:] MichałM. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn politycznych, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997, s. 323-325 .
• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 93. [dostęp 2021-01-15].
• Przegląd Ekonomiczny, Lwów 1939, z. XXV, s. 5–17.
• E. Hauswald, 50 lat życia ekonomicznego Księga pamiątkowa ku czci ś.p dra Leopolda Caro, Prezesa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i profesora ekonomii Politechniki Lwowskiej, Lwów 1939, s. IX–XVII.
• S. Żurawicki, Myśl ekonomiczno-polityczna w Polsce okresu międzywojennego, Warszawa 1970, s. 73–76.
• L. Guzicki, S. Żurawicki, Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej 1914–1945, Warszawa 1974, s. 46.
• W. Roszkowski, Społeczny ruch ekonomistów w Polsce przed rokiem 1939, PTE Warszawa 1977, s. 41–43, 49–55, 64–65, 72–73, 80–81.
• J. Nowicki, Teoria ekonomii II Rzeczypospolitej, SGPiS Warszawa 1984, s. 25, 172, 177, 182, 185.

Linki zewnętrzne

• dr hab. Rafał Łętocha, W imię dobra wspólnego. Leopold Caro – teoretyk solidaryzmu chrześcijańskiego.
• Leopold Caro – publikacje w bibliotece Polona.