Lepilemur białostopy
| Lepilemur leucopus | |||
| (Forsyth Major, 1894) | |||
 Lepilemur białostopy na ilustracji autorstwa Henry’ego Ogg Forbesa z 1894 roku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | naczelne | ||
| Podrząd | lemurowe | ||
| Rodzina | lepilemurowate | ||
| Rodzaj | lepilemur | ||
| Gatunek | lepilemur białostopy | ||
| Synonimy | |||
| | |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
| |||
| |||
Lepilemur białostopy[4] (Lepilemur leucopus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lepilemurowatych (Lepilemuridae). Należy do endemitów: spotyka się go tylko w południowo-wschodniej części Madagaskaru. Prowadzi nocny tryb życia. Przemieszcza się po lesie, wspinając się na drzewa pionowo i skacząc z gałęzi na gałąź[5]. Zamieszkuje podzwrotnikowe bądź zwrotnikowe suche tereny porosłe krzakami. Jest zagrożony wyginięciem. Zagraża mu utrata środowiska naturalnego z powodu działań związanych z rolnictwem i produkcją węgla drzewnego[3].
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1894 roku szwajcarski zoolog Charles Immanuel Forsyth Major, nadając mu nazwę Lepidolemur leucopus[1]. Miejsce typowe to „Fort Dauphin” (obecnie Tôlanaro), Madagaskar[1][6][7]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH 1894.1.22.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany przez Adolphe’a Boucarda[8].
Lepidolemur globiceps traktowany jest jako L. leucopus, lecz różnice w morfologii czaszki wydają się być niewielkie[9]. Populacja z południowo-zachodniej i południowej części Madagaskaru uznawana dawniej za L. leucopus, okazała się należeć do innego, opisanego w 2006 roku gatunku – L. petteri (lepilemur mały)[3][10].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[9].
Etymologia
- Lepilemur: łac. lepidus ‘czarujący, elegancki’, od lepos, leporis ‘czar, urok’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)[11].
- leucopus: gr. λευκοπους leukopous, λευκοποδος leukopodos ‘białostopy’, od λευκος leukos ‘biały’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[12].
Zasięg występowania
Lepilemur białostopy występuje w południowo-wschodnim Madagaskarze, od rzeki Mandrare na zachodzie do kolczastego lasu w części Parku Narodowego Andohahela (w pobliżu Tôlanaro) na wschodzie[3].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 19–26 cm, długość ogona 22–26 cm; masa ciała 580 g[13][14]. Wyglądem przywodzi na myśl innych przedstawicieli swej rodziny. Ma szare plecy, jasnoszarą do białawej brzuszną stronę ciała i jasnobrązowy ogon[15].
Ekologia i zachowanie
Biotop
Ten gatunek lemura występuje na południu ekoregionu Madagascar spiny thickets, zdominowanego przez kolczastą roślinność z rodziny Didiereaceae i las galeriowy, a także suche nizinne lasy subtropikalne. Występuje od poziomu morza do 300 m n.p.m.[3]
Pożywienie
Lepilemurowate jedzą głównie liście. Podczas pory suchej w okolicy Berenty ich dieta składa się całkowicie z liści i kwiatów roślin z rodzaju Alluaudia[16]. Gatunek ten wykazuje również koprofagię: spożywa i powtórnie poddaje trawieniu swój kał dla dalszego rozkładu zawartej w nim celulozy[17].
Zachowania społeczne
Podstawową jednostkę społeczną w przypadku tego gatunku naczelnego tworzy matka i jej potomstwo. Samce żyją w samotności. Obierają sobie terytoria, które zachodzą na rewiry jednej bądź kilku samic. Samce spotykają się z płcią przeciwną w nocy, by żerować i iskać się (iskanie pełni funkcję społeczną)[18]. Występują kontakty poligeniczne. Samiec spotyka się w celu krycia z kilkoma samicami[5]. Broni on też swego terytorium, patrolując je i wydając głośne dźwięki, gdy wtargnie nań inny samiec[19]. Samiec może też brać udział w konfliktach fizycznych, by bronić swego terytorium[5].
Status zagrożenia i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) zalicza go do gatunków zagrożonych wyginięciem (Endangered – EN) z powodu niewielkiego i pofragmentowego zasięgu występowania, który się kurczy, a w związku z tym liczebność populacji także spada[3].
Wykorzystanie terenów zasiedlanych przez gatunek jako pastwiska dla zwierzyny gospodarskiej zagroziło przetrwaniu tego naczelnego. Lasy i tereny porosłe krzakami jego regionu są rokrocznie wypalane w celu stworzenia nowych pastwisk wykorzystywanych przez rolnictwo, często nadmiernie eksploatowanych. W tym regionie wycina się też las w celu wydobycia węgla drzewnego[3]. Zwierzę zamieszkuje takie tereny chronione, jak Park Narodowy Andohahela i Berenty Private Reserve[3].
Przypisy
- ↑ a b c Ch.I. Forsyth Major. Diagnosis of a new Species of the Genus Lepidolemur. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 13, s. 211, 1894. (ang.).
- ↑ H.O. Forbes: A hand-book to the primates. Cz. 1. London: W. H. Allen & Co., Ltd., 1894, s. 89, seria: Allen’s naturalist’s library. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h T.M.T.M. Eppley T.M.T.M. i inni, Lepilemur leucopus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c Fleagle, J. G. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. 1988.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lepilemur leucopus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-18].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lepilemur leucopus (Forsyth Major, 1894). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-05]. (ang.).
- ↑ 1894.1.22.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-05]. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 142. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Lepilemur petteri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).
- ↑ leucopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-06] (ang.).
- ↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 88. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 91. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ C.C. Harcourt C.C., J.J. Thornback J.J., Lemurs of Madagascar and the Comoros. The IUCN Red Data Book, IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, U.K. 1990 .
- ↑ B.E.B.E. Crowley B.E.B.E., L.R.L.R. Godfrey L.R.L.R., Why all those spines?: Anachronistic defences in the Didiereoideae against now extinct lemurs, „South African Journal of Science”, 109 (1–2), 2013, s. 1–7 .
- ↑ L.T.L.T. Nash L.T.L.T., Vertical clingers and sleepers: Seasonal influences on the activities and substrate use of ''Lepilemur leucopus'' at Beza Mahafaly Special Reserve, Madagascar, „Folia Primatologica”, 69 (suppl. 1), 1998, s. 204–217 .
- ↑ Russel, R. J. 1977. The behavior, ecology, and environmental physiology of a nocturnal primate, Lepilemur mustelinus (Strepsirhini, Lemuriformes, Lepilemuridae). PhD Thesis, Duke University.
- ↑ Hladik, C. M. and P. Charles-Dominique. The Behavior and Ecology of the Sportive Lemur (Lepilemur mustelinus) in Relation to its Dietary Peculiarities. In: Martin, R. D., et al. (eds.) Prosimian Biology. Duckworth, London. 1974.
