Leszcz
 | Ten artykuł dotyczy ryby z rodziny karpiowatych. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy. |
| Abramis brama[1] | |||||
| (Linnaeus, 1758) | |||||
 | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | eukarionty | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||||
| Typ | strunowce | ||||
| Podtyp | kręgowce | ||||
| Gromada | promieniopłetwe | ||||
| Rząd | karpiokształtne | ||||
| Rodzina | karpiowate | ||||
| Rodzaj | Abramis | ||||
| Gatunek | leszcz | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||||
 najmniejszej troski | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
Leszcz[3] (Abramis brama) – gatunek słodkowodnej ryby karpiokształtnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).
Występowanie
Występuje w niemal całej Europie z wyjątkiem Półwyspu Iberyjskiego, Apenińskiego, zachodniej Francji, południowej części Półwyspu Bałkańskiego, północnej Szkocji oraz północnej Skandynawii. Występuje także w zachodniej Azji, został też zaaklimatyzowany na wielu obszarach Syberii. W Polsce jest pospolity w dużych jeziorach, rzekach nizinnych i w przybrzeżnej strefie Bałtyku.
W całym zasięgu występowania wyróżniano 2 rasy geograficzne[3], traktowane też jako podgatunki leszcza:
- leszcz aralsko-kaspijski[5] (Abramis brama orientalis) – rejon Morza Kaspijskiego i Aralskiego,
- leszcz południowoeuropejski[5] (Abramis brama danubii) – dorzecze Dunaju, obecnie nieuznawany za podgatunek[6].
Żyje w stadach w dolnych partiach dużych rzek (kraina leszcza), w jeziorach i zbiornikach zaporowych, najchętniej przebywa w głębokiej wodzie z bogatą roślinnością.
Morfologia
Leszcz osiąga ponad 6 kg masy ciała[7] i do 82 cm długości[8]. Rekordowy okaz złowiony w 1912 w Finlandii ważył 11,5 kg[7]. Ciało silnie wygrzbiecone oraz bocznie spłaszczone, pokryte dużymi, łatwo usuwalnymi łuskami. Otwór gębowy dolny, tworzy charakterystyczny, wysuwalny ryjek. Wzdłuż linii bocznej powyżej 50 łusek. W płetwie odbytowej powyżej 23 promieni, w płetwie grzbietowej 9–10 miękkich promieni. Grzbiet leszcza jest ciemny, z zielonkawym odcieniem, brzuch białawy, płetwy szaroniebieskie, jego boki zaś u młodych osobników srebrzyste, z wiekiem często uzyskują złotawy połysk.
Odżywianie
Leszcz jest typowym bentosożercą – żywi się zwierzętami zamieszkującymi osady denne. Dzięki właściwościom swojego aparatu gębowego jest w stanie zasysać muł, a następnie wypluwać go i wyszukiwać cząstki pokarmu. Młode osobniki żywią się zooplanktonem.
Rozród
Dojrzewa płciowo w wieku 4–7 lat. Trze się na płyciznach, gromadnie w V i VI przy temperaturze 12–16 °C. U samców w tym czasie na głowie i grzbiecie występuje wysypka tarłowa. Samica składa ikrę kilkukrotnie na roślinności podwodnej lub, w razie jej braku, na zanurzonych gałęziach. Narybek tworzy duże ławice.
Znaczenie gospodarcze
Leszcz ma dość duże znaczenie gospodarcze. Łowiony przez wędkarzy na spławik i grunt. W przeciętnie ciepłym roku wędkarski sezon leszczowy w rzece zaczyna się po tarle i trwa od czerwca do końca września. Kulminacja przypada w sierpniu.
Ochrona
W wodach śródlądowych nie wyznaczono wymiaru ochronnego leszcza. W wodach morskich wymiar ochronny wynosi 40 cm. Wymiary ochronne ryb w poszczególnych okręgach wędkarskich PZW mogą się różnić.
W kulturze
W sierpniu[9] w Nowym Warpnie (powiat policki) odbywa się tradycyjne Święto Leszcza[10].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Abramis brama, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Abramis brama, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 268.
- ↑ Johann DanielJ.D. Meyer Johann DanielJ.D., Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748 .
- ↑ a b Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby – Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
- ↑ RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 9 września 2013 [dostęp 2013-09-22] (ang.).
- ↑ a b Mały słownik zoologiczny. Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- ↑ Abramis brama. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 10 sierpnia 2009]
- ↑ Obchody 750-lecia nadania praw miejskich w Nowym Warpnie
- ↑ Mirosław Tokarski: Oficjalny serwis Miasta i Gminy Nowe Warpno: X Festyn Święto Leszcza. 21 sierpnia 2012. [dostęp 2013-02-10].
Bibliografia
- Ryby słodkowodne Polski, MariaM. Brylińska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13100-4, OCLC 749788866 .
Encyklopedia internetowa:
- Britannica: animal/bream
- NE.se: braxen
- Uppslagsverket Finland ID: Braxen
- SNL: brasme
- DSDE: brasen
