Liatra

Liatra kłosowa

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

liatra

Nazwa systematyczna

Liatris Gaertn. ex Schreb.
Gen. 2: 542. Mai 1791

Typ nomenklatoryczny

Liatris squarosa (L.) Michx^[3]

Synonimy

Ammopursus Small
Calostelma D.Don
Lacinaria Hill
Psilosanthus Neck.
Suprago Gaertn.^[4]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Liatra, bezmian^[5] (Liatris Gaertn. ex Schreb.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 42 gatunki^[4]. Występują one w środkowej i wschodniej części Ameryki Północnej (w północno-wschodnim Meksyku, w Stanach Zjednoczonych na wschód od Kordylierów i w południowej Kanadzie od Alberty po Quebec oraz na Bahamach)^[4]^[6]. Większość gatunków rośnie w miejscach suchych, w formacjach bezdrzewnych, niektóre związane są z brzegami cieków^[7].

Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne (najczęściej liatra kłosowa L. spicata o kwiatach u różnych odmian rozmaicie zabarwionych od białych do fioletowych^[7]), niektóre wykorzystywane są także jako rośliny lecznicze^[6].

Morfologia

Pokrój: Byliny o wzniesionych pędach osiągających od 0,2 do 1,8 m wysokości. Łodygi (pojedyncze i nierozgałęzione lub z rozgałęzieniami u nasady) wyrastają z kulistawej, burakowatej, spłaszczonej lub wydłużonej bulwy, czasem kłącza, z korzeniami przybyszowymi^[8].
Liście: Odziomkowe i łodygowe, skrętoległe, odziomkowe czasem ogonkowe, poza tym siedzące. Blaszki zwykle jednożyłkowe, rzadziej trój- i pięciożyłkowe, równowąskie do jajowato-lancetowatych, całobrzegie^[8].
Kwiaty: Drobne, zebrane w koszyczki tworzące złożone kwiatostany groniaste lub kłosokształtne^[8]. Te ostatnie są wyjątkiem w rodzinie astrowatych^[6]. Kwiatostany też rozkwitają w sposób nietypowy dla rodziny astrowatych, mianowicie poczynając od wierzchołka kłosa w dół^[9]. Okrywy poszczególnych koszyczków są dzwonkowate do półkulistych i walcowatych, o średnicy od 3 do ponad 20 mm. Listków okrywy jest 18–40 i ułożone są one w 3–7 rzędach, są zwykle nierówne i mają kształt od lancetowatego do jajowatego. Na brzegach są zwykle błoniaste, a na wierzchołku białoróżowe. Dno koszyczka jest płaskie i bez plewinek^[8]. W koszyczkach występują wyłącznie kwiaty rurkowate^[9]^[7]. Jest ich od 3 do 85. Korona ma barwę lawendową do ciemnoróżowofioletowej, rzadziej białą^[8].
Owoce: Niełupki pryzmatyczne^[8] do walcowatych^[7], 8–11-żebrowe, zwykle owłosione i ogruczolone. Puch kielichowy trwały, z 12–40 piórkowatymi włoskami wyrastającymi w 1 lub 2 rzędach^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae. W obrębie rodziny klasyfikowany jest do podrodziny Asteroideae, plemienia Eupatorieae, podplemienia Liatrinae^[10].

Wykaz gatunków^[4]^[11]

Liatris acidota Engelm. & Gray
Liatris aestivalis G.L.Nesom & O'Kennon
Liatris aspera Michx. – liatra szorstka
Liatris boykinii Torr. & A.Gray
Liatris bracteata Gaiser
Liatris bridgesii (Mayfield) G.L.Nesom
Liatris carrizana (Gaiser) G.L.Nesom
Liatris chapmanii Torr. & A.Gray
Liatris cokeri Pyne & Stucky
Liatris compacta Rydb.
Liatris cylindracea Michx. – liatra walcowata
Liatris cymosa K.Schum.
Liatris elegans (Walter) Michx. – liatra wytworna
Liatris elegantula K.Schum.
Liatris fallacior (Lunell) Rydb.
Liatris × freemaniana J.R.Allison
Liatris × frostii Gaiser
Liatris garberi A.Gray
Liatris × gladewitzii (Farw.) Farw. ex Shinners
Liatris glandulosa G.L.Nesom & O'Kennon
Liatris gracilis Pursh
Liatris helleri Porter
Liatris hesperelegans G.L.Nesom
Liatris hirsuta Rydb.
Liatris × johnsonii Matt White
Liatris laevigata Nutt.
Liatris lancifolia (Greene) Kittell
Liatris ligulistylis (A.Nelson) K.Schum.
Liatris × macdanieliana J.R.Allison
Liatris microcephala K.Schum.
Liatris ohlingerae B.L.Rob.
Liatris oligocephala J.R.Allison
Liatris × orzellii G.L.Nesom
Liatris patens Kral & G.L.Nesom
Liatris pauciflora Pursh
Liatris pilosa Willd. – liatra trawolistna
Liatris × platylepis (Small) K.Schum. – liatra łuskowata
Liatris provincialis R.K.Godfrey
Liatris punctata Hook. – liatra kropkowana
Liatris pycnostachya Michx. – liatra grubokłosowa^[5], l. gęstokłosowa^[11]
Liatris quadriflora (Chapm.) E.L.Bridges & Orzell
Liatris × ridgwayi Standl.
Liatris scariosa (L.) Willd. – liatra pomarszczona
Liatris spheroidea Michx.
Liatris spicata (L.) Willd. – liatra kłosowa
Liatris squarrosa (L.) Michx.
Liatris squarrulosa Michx.
Liatris × steelei Gaiser
Liatris tenuifolia Nutt.
Liatris tenuis Shinners
Liatris virgata Nutt.
Liatris × weaveri Shinners

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-16].
↑ ^a ^b ^c ^d Liatris Gaertn. ex Schreb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-05].
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 108, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 507, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 348. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Guy L. Nesom: Liatris Gaertner ex Schreber. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-06].
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Genus Liatris Gaertn. ex Schreb.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-06].
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 114. ISBN 978-83-925110-5-2.