Lilijka alpejska
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | liliowce | ||
| Rodzina | liliowate | ||
| Rodzaj | Gagea | ||
| Gatunek | lilijka alpejska | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Gagea serotina (L.) Ker Gawl. Quart. J. Roy. Inst. 1: 180 1816 102 1830[3] | |||
| |||
Lilijka alpejska[4] (Gagea serotina (L.) Ker Gawl.) – gatunek rośliny należący do rodziny liliowatych (Liliaceae). Wcześniej opisywany był jako Lloydia serotina (L.) Rchb.[5]
Występuje w górach Azji, Europy i Ameryki Północnej. W Polsce głównym i niemal wyłącznym miejscem jej występowania są Tatry[6] i jest tutaj dość częsta[7]. W 2013 roku odkryto izolowane stanowisko w paśmie Karkonoszy[8].
Łacińska nazwa rodzajowa rośliny nadana została dla uczczenia walijskiego botanika Edwarda Lhuyda[6].
Morfologia
- Łodyga
- Ulistniona, naga, wzniesiona i prosta łodyżka ma wysokość 5-12 cm[6].
- Liście
- Posiada 2 nagie i przeważnie odgięte liście odziomkowe o szerokości do 1mm i kilka krótkich, z rzadka, skrętolegle wyrastających liści łodygowych. Liście odziomkowe są często dłuższe od łodygi z kwiatem[6].
- Kwiaty
- Na szczycie łodygi 1 lub 2 kwiaty od długości 10-15 mm. Mają białe z zewnątrz działki i żółtą nasadę, wewnątrz zaś dobrze widoczne na działkach 3 różowe smugi w dolnej części działek[9].
- Owoc
- Posiadająca trwałą szyjkę kulista, głęboko 3-wrębna torebka, W torebce liczne, płaskie nasiona[9].
- Część podziemna
- Posiada otuloną resztkami liści cebulkę o podłużnie lancetowatym kształcie. Jest jednym z nielicznych geofitów i jedynym chyba geofitem cebulkowym występujących tak wysoko w górach[6].
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Bylina, geofit. Kwitnie od czerwca do lipca[6].
- Siedlisko
- Murawy wysokogórskie, skały, upłazy. Głównym centrum jej występowanie w Tatrach jest piętro alpejskie, z rzadka można ją spotkać także w piętrze kosówki i piętrze turniowym. Występuje wyłącznie na podłożu granitowym, na mylonitach[6].
- Fitosocjologia
- Gatunek charakterystyczny dla Ass. Festuco versicoloris-Agrostietum[10].
Zagrożenia i ochrona
Roślina umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[11].
Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-07-29] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-18].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ a b c d e f g Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Krukowski M., Malicki M., Szczęśniak E. 2013. Nowe izolowane europejskie stanowisko lilijki alpejskiej Lloydia serotina (Liliaceae) w Karkonoszach (Sudety Zachodnie, Polska). Fragm. Florist. Geobot. 20(1): 3-9
- ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
