Linia wąskotorowa Gliwice – Racibórz

Linia kolejowa

Gliwice – Racibórz[1]
Dane podstawowe
Długość	49,5 km
Rozstaw szyn	785 mm
Parowóz Las47 na stacji w Rudach
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   N. Karb – Gl. Wąsk. ↑ N. Karb 0,000 Gliwice Wąskotorowe Gl. Wąsk. – Gl. Za. ← Gl. Za. Linia tramwajowa 1,888 Gliwice Trynek 2,663 Kopalnia Gliwice KWK Gliwice 306 (KPK-LK) 5,303 Bojków Wąskotorowy 7,039 Bojków Górny Wąskotorowy 9,309 Mysia Góra Osiedle 11,013 Nieborowice 305 (KPK-LK) Granica polsko-niemiecka (1922–1939) Cegielnia Wilcza 13,970 Pilchowice Bierawka 15,377 Pilchowice 19,709 Stanice Wąskotorowe 302 (KPK-LK) 23,716 Rudy Tartak Paproć 25,717 Paproć 28,217 Stodoły 35,472 Szymocice Wąskotorowe 140 36,542 Szymocice Wieś 38,482 Nędza Wąskotorowa 39,800 Żwirownia Babice 40,699 Babice 151 ↑ Kędzierzyn-Koźle 44,255 Racibórz Markowice 151 ↓ Chałupki 46,350 Ratibor Stadtwald 47,115 Lukasine Granica polsko-niemiecka (1922–1939) Garbarnia Zakłady Chemiczne Ceres 49,115 Ratibor Plania 49,500 Siemens-Planiawerke
Multimedia w Wikimedia Commons

Linia wąskotorowa Gliwice – Racibórz – linia kolei wąskotorowej o rozstawie toru 785 mm, która przebiegała pomiędzy Gliwicami a Raciborzem. Obecnie w eksploatacji (jako atrakcja turystyczna) pozostaje jedynie jej odcinek – ze Stanicy do Stodół.

Historia

Pierwszy odcinek linii (Gliwice Trynek – Rudy) został otwarty 25 marca 1899 roku. Od stacji Gliwice Trynek poprowadzono również odcinek toru do ulicy Dworcowej w centrum miasta, który później posłużył jako połączenie linii z siecią tramwajową (po połączeniu linia tramwajowa kończyła się na stacji Gliwice Trynek). W 1947 roku połączenie to zlikwidowano. 28 lutego 1901 roku oddano do użytku odcinek z Rud do Paproci. W kwietniu 1902 roku linia doszła do Markowic, a 17 maja 1903 roku zakończono budowę ostatniego odcinka do stacji Ratibor Plania. Istniały również plany przedłużenia linii do centrum Raciborza, w pobliże dworca kolejowego, których jednak nie zrealizowano. W 1906 roku połączono linię z Górnośląskimi Kolejami Wąskotorowymi, oddając do użytku odcinek z Gliwic Trynku do stacji Gliwice Wąskotorowe^[2].

25 maja 1939 roku, z powodu powodzi, jaka miała miejsce w Raciborzu zamknięto tor pomiędzy stacjami Lukasine i Ratibor Plania. Ponieważ w tym samym czasie na tym odcinku trwała budowa kanału Ulga, po odejściu fali powodziowej nie wznowiono już na nim ruchu kolejowego. Nie zrealizowano także planu przeciągnięcia linii mostem drogowym w ciągu dzisiejszej ulicy Rybnickiej^[3], co oznaczało koniec połączenia prowadzącego na Płonię. Linia odtąd kończyła się więc na stacji Lukasine^[2], której nazwę zmieniono później na Ratibor Rybniker Straße^[4].

Pod koniec II wojny światowej radzieccy żołnierze rozebrali tory od Raciborza do Paproci. Do 1950 roku trwała odbudowa odcinka do Markowic, natomiast szlakiem odcinka z Markowic do Lukasyny poprowadzono linię normalnotorową i linia wąskotorowa kończyła się w Markowicach^[5]. Na początku last 60. XX w. na trasie Gliwice Trynek - Rudy Raciborskie kursowało po 13 par pociągów w dni robocze i 8 par w dni świąteczne. Na odcinku Rudy Raciborskie - Markowice tylko 4 pary dziennie^[6].

1 lipca 1966 roku zawieszono ruch pociągów osobowych na odcinku z Rud do Markowic^[7] i odtąd odbywał się na nim jedynie ruch towarowy. 4 listopada 1991 roku całkowicie zawieszono ruch osobowy, a 31 marca 1992 roku ruch towarowy, z wyjątkiem odcinka do KWK Gliwice, który przestał funkcjonować z końcem 1993 roku. Od tego czasu jeszcze dwukrotnie miały miejsce na linii przejazdy pociągów specjalnych, aż w 1995 roku ogłoszono jej zamknięcie. Od tego czasu wiele odcinków linii rozebrano. Wcześniej, 1 marca 1993 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków całą linię wpisano do rejestru zabytków^[8].

W 2001 roku rozpoczęto kursy przewozów turystycznych na odcinku Rudy – Stanica^[9]. Później również na odcinku z Rud do Paproci^[10].

W okolicach 2011 roku istniały również plany odbudowy linii na dłuższym odcinku oraz budowa odnogi do Stodół (dzielnicy Rybnika)^[11]. W 2014 roku z tych planów wycofały się władze Gliwic, które zdecydowały się na budowę ścieżki rowerowej śladzie dawnej trasy kolejki wąskotorowej^[12].

W 2018 roku odbudowano odcinek Paproć – Stodoły o długości 700 m^[13].

Przypisy

Bibliografia

• Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008. ISBN 978-83-89802-73-6. (pol.).brak strony w książce
• Krzysztof Soida: Koleje wąskotorowe na Górnym Śląsku. T. I. Katowice: Śląsk, 1996. ISBN 83-85831-82-7. (pol.).brak strony w książce
• Edward Wieczorek, Krzysztof Soida: Koleją wąskotorową do Rud. Katowice: Apland, 2002. ISBN 83-912575-1-7. (pol.).brak strony w książce