Lodowiec Szelfowy Amery’ego

Lodowiec Szelfowy Amery’ego

Amery Ice Shelf

Lodowiec Szelfowy Amery’ego – zdjęcie satelitarne Amery's loose tooth (2012)
Terytorium	Antarktyda
Rodzaj	lodowiec szelfowy
Klasa lodowca	lodowiec szelfowy
Położenie na mapie Antarktyki Lodowiec Szelfowy Amery’ego
69°45′S 71°00′E/-69,750000 71,000000
Multimedia w Wikimedia Commons

Lodowiec Szelfowy Amery’ego^[1][2] (ang. Amery Ice Shelf)^[1] – lodowiec szelfowy w Antarktydzie Wschodniej, między Wybrzeżem Larsa Christensena a Wybrzeżem Ingrid Christensen, największy lodowiec szelfowy Antarktydy Wschodniej.

Nazwa

Nazwany na cześć Williama B. Amery’ego, reprezentanta rządu brytyjskiego w Australii w latach 1925–1928^[3] .

Geografia

Pokrywa głęboko wciętą w kontynent część Zatoki Prydza, oddzielając Wybrzeże Larsa Christensena od Wybrzeża Ingrid Christensen^[3] . Zajmując powierzchnię ponad 62,620 km² i rozciągając się na przestrzeni ok. 200 km, jest największym lodowcem szelfowym Antarktydy Wschodniej^[4][a]. Grubość lodu wynosi od 400 do 800 m, przy czym niektóre szacunki mówią o grubości lodu w części środkowej lodowca dochodzącej do 3 tys. m^[4].

Lodowiec Szelfowy Amery’ego zasilany jest przez odrębne lodowce spływające z lądu – Lodowiec Lamberta, do którego spływają Mellor Glacier i Fischer Glacier^[4]. Lodowiec Lamberta jest największym i najdłuższym lodowcem świata, zajmującym ponad 1 milion km² i rozciągającym się na długości 400 km^[4]. W pobliżu miejsca, gdzie przechodzi on w lodowiec szelfowy, u stóp Gór Księcia Karola, znajduje się oaza antarktyczna nazwana Oazą Amery’ego, w której leży duże jezioro episzelfowe Beaver Lake, mające połączenie z oceanem pod lodowcem^[5] .

W sąsiedztwie lodowca, w Larsemann Hills nad Zatoką Prydza, zlokalizowane są trzy stacje badawcze – chińska Zhongshan, rosyjska Progress i rumuńska Law-Racovita^[4].

Cielenie się lodowca

W 2002 roku zaobserwowano dwie podłużne szczeliny o długości ok. 25 i 15 km, powstałe równolegle do kierunku przepływu lodu, oraz jedno pęknięcie biegnące w poprzek na wschód od podstawy zachodniej szczeliny^[6] . System ten został nazwany Amery's loose tooth (tłum. „luźnym zębem Amery’ego”)^[6] [7] . Spodziewano się, że kiedy poprzeczne pęknięcie dotrze do wschodniej szczeliny, to uwolniona zostanie ogromna góra lodowa (25 × 25 km)^[6] .

W 2015 roku stwierdzono natomiast, że szczelina biegnąca na zachód od „luźnego zęba Amery’ego” zaczęła się coraz szybciej pogłębiać^[8] . Naukowcy zaczęli spodziewać się, że w tym właśnie miejscu może dojść do cielenia się lodowca – co nastąpiło w 2019 roku^[8] . We wrześniu 2019 roku od lodowca oderwała się góra lodowa o powierzchni ok. 1636 km² (50 × 30 km)^[9] . US National Ice Center nazwało oderwany fragment D-28^[10] . W czerwcu 2021 roku D-28 zderzyła się z lodowcami szelfowymi w regionie Ziemi Królowej Maud, powodując oderwanie się pięciu gór lodowych^[11] .

Historia

11 lutego 1931 roku brytyjsko-australijsko-nowozelandzka wyprawa pod dowództwem Douglasa Mawsona (1882–1958) po raz pierwszy naniosła na mapę przylądek nazwany Cape Amery^[3] . Dopiero później stwierdzono, że przylądek ten jest fragmentem dużego lodowca szelfowego i w 1947 roku nazwę rozciągnięto na cały lodowiec^[3] .

Roszczenia terytorialne do terytorium obejmującego ten lodowiec zgłasza od 1933 roku Australia^[12] , według której leży on na obszarze Australijskiego Terytorium Antarktycznego.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Amery’ego, Lodowiec Szelfowy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-01-01] .
• Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-01-01]. 
• Australian Antarctic Program: Gigantic iceberg breaks off East Antarctica. [w:] www.antarctica.gov.au [on-line]. 2019. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• Averill, Clare, Diner, David J. and Helen A. Fricker: Amery Ice Shelf’s “Loose Tooth” Gets Looser. [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. 2002. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• Hansen, Kathryn: Rifting and Calving on the Amery Ice Shelf. [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. 2019. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• Hund, Andrew J.: Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth's Polar Regions. ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-61069-393-6. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych Świata. Maciej Zych (redaktor). Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2022-01-01].
• SCAR Composite Gazetteer of Antarctica: Amery Ice Shelf. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• Scott, Michon, with information from Helen A. Fricker: Amery Ice Shelf. [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. 2012. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• The Beaver Lake Region. Australian Antarctic Division, 2002-08-07. [dostęp 2022-01-01].
• Amery Ice Shelf, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-01-01]  (ang.).
• US National Ice Center: Amery Ice Shelf Calves a New Iceberg (D-28). [w:] usicecenter.gov [on-line]. 2019-10-04. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
• US National Ice Center: Iceberg D-28 Collided with Ice Shelves in the Queen Maud Land Region of Antarctica Creating Five New Icebergs as a Result. [w:] usicecenter.gov [on-line]. 2021-06-07. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).