Marcin Zaleski

Marcin Zaleski

Marcin Zaleski – Autoportret (ok. 1840), Muzeum Narodowe w Warszawie
Data i miejsce urodzenia	1796 Kraków
Data i miejsce śmierci	16 września 1877 Warszawa
Narodowość	Polak
Dziedzina sztuki	malarstwo
Multimedia w Wikimedia Commons

Marcin Zaleski (ur. 1796 w Krakowie, zm. 16 września 1877 w Warszawie) – polski malarz, przedstawiciel neoklasycyzmu, najwybitniejszy polski wedutysta XIX wieku^[1]. Malował głównie widoki Warszawy, także Krakowa, Wilna i Kowna.

Życiorys

Kształcił się w Krakowie, a następnie w Warszawie. W latach 1817-1822 pracował w Warszawie w Teatrze Narodowym jako dekorator, gdzie przyswoił sobie zasady perspektywy malarskiej. Równocześnie zajmował się malowaniem kopii obrazów^[2].

Po raz pierwszy eksponował swe prace na wystawie warszawskiej w 1821. W 1828 otrzymał medal i stypendium, umożliwiające mu wyjazd i kształcenie zagranicą (w Niemczech, w Paryżu i Rzymie, gdzie ponownie zatrudnił się jako dekorator teatralny).

W 1830 osiadł na stałe w Warszawie; w latach czterdziestych odwiedzał Wilno. Poza pracą pedagogiczną zajmował się również malarstwem ściennym i konserwacją malarską. W 1846 został profesorem perspektywy wykreślnej w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, zaś po jej zamknięciu (1864) wykładał w reaktywowanej Klasie Rysunkowej. Jedyną zachowaną podobizną artysty jest niewielki (48 x 38,5 cm) autoportret ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie^[3].

Zmarł w wieku 80 lat i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 158-6-26/27)^[4].

Twórczość

Kompozycją swych wedut (włącznie ze starannym przedstawianiem architektury), a nawet ich fakturą, wzorował się najwidoczniej na malarstwie Canaletta, odmiennie jednak wykorzystywał światło, jako bardziej rozproszone i nadające swoisty romantyzm wnętrzom malowanym w późniejszym okresie twórczości^[3]. Był przede wszystkim twórcą widoków miejskich (sceneria i zabytki Warszawy, Krakowa i Wilna), często ożywionych sztafażem. Częstym tematem jego prac były widoki zamków i wnętrza kościołów (dla cara Mikołaja I zrealizował cykl przedstawień twierdz polskich)^[3]. Namalował również 4 znane obrazy związane z walkami powstania listopadowego (z wyraźnym eksponowaniem architektury), a także kilka portretów. Freskami ozdobił Kaplicę Literacką w warszawskiej katedrze św. Jana oraz wnętrza dominikańskiego kościoła św. Jacka. W 1848 prowadził prace konserwatorskie w kościele św. Anny.

Zaleski był również jednym z pierwszych warszawskich fotografów (dagerotypistów). Zdjęcia wykonywał już w pierwszej połowie 1840 roku (być może nawet w 1839). Nie zachowały się one i nie wiadomo, co dokładnie przedstawiały, lecz najprawdopodobniej były to widoki Warszawy. Nie wiadomo, gdzie artysta nauczył się wykonywania dagerotypów, ani czy posługiwał się nimi podczas malowania obrazów^[5].

Jego widoki architektury prezentowano na wystawach malarstwa w latach 30. i 40. XIX wieku, jak również w ekspozycjach „Zachęty” od początku jej istnienia w latach sześćdziesiątych^[3]. Obrazy Zaleskiego (obok prac Canaletta) wykorzystywano później do zrekonstruowania warszawskich obiektów architektury historycznej, które ucierpiały podczas II wojny światowej.

Przypisy

Bibliografia

• Anna Lewicka-Morawska, Marek Machowski, Maria Anna Rudzka: Słownik malarzy polskich. T. 1: Od średniowiecza do modernizmu. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1998, s. 228-229, ISBN 83-213-3856-9
• Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 998. ISBN 83-01-08836-2.
• Wanda Mossakowska: Początki fotografii w Warszawie (1839-1863). T. I, Warszawa 1994.