Matthias Jacob Schleiden

Matthias Jacob Schleiden

W nomenklaturze botanicznej: Schleid.^[1] 

Matthias Jacob Schleiden (ok. 1855)
Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1804 Hamburg
Data i miejsce śmierci	23 czerwca 1881 Frankfurt nad Menem
Zawód, zajęcie	botanik, antropolog
Alma Mater	Uniwersytet w Heidelbergu (prawo) Uniwersytet w Jenie (botanika)
Multimedia w Wikimedia Commons

Matthias Jacob Schleiden (ur. 5 kwietnia 1804 w Hamburgu, zm. 23 czerwca 1881 we Frankfurcie nad Menem) – niemiecki botanik i antropolog, zajmował się mikroskopową budową roślin i wspólnie z zoologiem Theodorem Schwannem (1810–1882) stworzył teorię komórkowej budowy organizmów.

Życiorys

Matthias Jacob Schleiden urodził się 5 kwietnia 1804 roku w Hamburgu^[2] . Jego ojciec Andreas Schleiden (1775–1853) był lekarzem^[3] .

Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście studiował prawo na uniwersytecie w Heidelbergu (1824–1826)^[2] . Po studiach pracował jako notariusz w Hamburgu^[2] . Nikłe sukcesy zawodowe były prawdopodobnie przyczyną depresji i odrzucenia zawodu prawnika^[3] . Po próbie samobójczej w 1832 roku podjął studia medyczne i botaniczne na uniwersytecie w Getyndze, m.in. u Friedricha Gottlieba Bartlinga (1798–1875)^[2] . Za sprawą swojego brata oraz Carla Friedricha Gaussa (1777–1855) zapoznał się z ideami filozoficznymi Jakoba Friedricha Friesa (1773–1843)^[2] .

W 1835 roku przeniósł się do Berlina, gdzie jego wuj Johann Horkel (1769–1846) był profesorem fizjologii porównawczej^[2] . Pod kierunkiem wuja rozpoczął studia nad zapłodnieniem i budową zarodków roślinnych^[2] . Duży wpływ na Schleidena miało spotkanie z brytyjskim botanikiem Robertem Brownem (1773–1858), który w 1831 roku odkrył jądro komórkowe^[2] . Brown zwrócił uwagę Schleidena na znaczenie badań mikroskopowych^[2] . Schleiden był przekonany, że komórka jest podstawą rozwoju roślin i musi być punktem wyjścia dla wszelkich badań^[2] , definiując w 1838 roku komórkę jako podstawową jednostkę struktury roślinnej^[4] . W 1839 roku razem z Theodorem Schwannem (1810–1882), z którym pracował w laboratorium Johannesa Müllera (1801–1858)^[4] , stworzył teorię komórkowej budowy organizmów^[2] [5]  – komórka jest podstawową jednostką życia i wszystkie rośliny i zwierzęta składają się z komórek^[4] .

Po odmowie przyjęcia na uniwersytety w Halle, Petersburgu i Kolkacie i wobec problemów w życiu osobistym, w 1838 roku Schleiden ponowił próbę samobójstwa^[2] . Po interwencji rodziny i przyjaciół na dworze w Weimarze Schleiden rozpoczął karierę uniwersytecką^[2] .

W 1839 roku doktoryzował się na uniwersytecie w Jenie, a rok później objął tam posadę profesora, prowadząc wykłady z botaniki, stosowania mikroskopu i antropologii^[2] . W 1845 roku założył prywatny instytut fizjologii, oferując ćwiczenia z zakresu badań mikroskopowych i chemicznych^[2] . W 1846 roku został przeniesiony na wydział medyczny^[2] . W 1849 roku uzyskał profesurę nauk przyrodniczych, a w 1850 roku objął katedrę historii naturalnej, odrzucając oferty pracy w Bernie, Gießen, Erlangen i Berlinie^[2] . Od 1850 roku sprawował funkcję dyrektora ogrodu botanicznego w Jenie^[2] . W 1851 roku rozpoczął wykłady w instytucie farmaceutycznym Heinricha Wackenrodera (1798–1854) i opublikował podręcznik Handbuch der medicinischpharmaceutischen Botanik und botanischen Pharmacognosie (1851–1857)^[2] . W 1862 roku podczas pobytu w uzdrowisku w Saksońskiej Szwajcarii wystąpił z wykładami w Dreźnie, za co otrzymał naganę ze strony władz^[2] . Rok później złożył rezygnację z zajmowanych stanowisk i udał się do Drezna, by poświęcić się pisaniu podręcznika antropologii^[2] . W tym samym roku otrzymał ofertę pracy na Cesarskim Uniwersytecie Dorpackim, gdzie zaczął prowadzić wykłady w semestrze zimowym^[2] . Pomimo sprzeciwu władz uczelni władze rosyjskie nadały mu tytuł profesora zwyczajnego i mianowały carskim Hofratem^[2] . Wskutek konfliktu z kręgami kościelnymi, w 1864 roku opuścił Dorpat i powrócił do Drezna^[3] , gdzie zajmował się badaniami antropologicznymi i kulturowo-historycznymi^[2] . W 1865 roku wydał monografię Das Meer^[2] .

W latach 1871–1872 mieszkał we Frankfurcie nad Menem, następnie w Darmstadt a w latach 1873–1881 w Wiesbaden^[2] . W okresie tym opublikował monografie Die Rose i Das Salz oraz prace na temat znaczenia judaizmu (1876–1878), opowiadając się za równouprawnieniem obywateli pochodzenia żydowskiego^[2] .

Zmarł 23 czerwca 1881 roku we Frankfurcie nad Menem^[2] .

Publikacje

Lista publikacji podana za Neue Deutsche Biographie^[6] :

• 1838 – Beitrage zur Phytogenesis
• 1839 – Über Bildung des Eichens und Entstehung des Embryo's bei den Phanerogamen
• 1842/43 – Grundzüge der wissenschaftlichen Botanik nebst einer methodologischen Einleitung als Anleitung zum Studium der Pflanze
• 1848 – Die Pflanze und ihr Leben
• 1851–1857 – Handbuch der medicinischpharmaceutischen Botanik und botanischen Pharmacognosie
• 1855 – Studien
• 1863 – Das Alter des Menschengeschlechts, die Entstehung der Arten und die Stellung des Menschen in der Natur
• 1865 – Das Meer
• 1875 – Das Salz

Członkostwa

• 1838 – członek Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina^[7] 
• 1849 – członek zwyczajny Saksońskiej Akademii Nauk w Lipsku (Sächsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig)^[8] 
• 1850 – członek korespondencyjny Rosyjskiej Akademii Nauk^[9] 
• 1854 – członek Bawarskiej Akademii Nauk^[10] 

Upamiętnienie

Na cześć Schleidena nazwano jedną z planetoid – (37584) Schleiden^[11] . Co dwa lata Niemiecka Akademia Przyrodników Leopoldina przyznaje Schleiden-Medaille za wybitne osiągnięcia na polu biologii komórki^[12] .

Przypisy

Bibliografia

• Bayerische Akademie der Wissenschaften: Prof. Dr. Matthias Jacob Schleiden. [dostęp 2022-08-18]. (niem.).
• Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina: Matthias Jakob Schleiden. [dostęp 2022-08-18]. (niem.).
• Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina: Schleiden-Medaille. [dostęp 2022-08-18]. (niem.).
• IPNI: Schleiden, Matthias Jacob (1804-1881). International Plant Names Index. Published on the Internet www.ipni.org, The Royal Botanic Gardens, Kew, Harvard University Herbaria & Libraries and Australian National Botanic Gardens., 2022. [dostęp 2022-08-18]. (ang.).
• Jahn, Ilse: Schleiden, Matthias Jacob. W: Neue Deutsche Biographie. T. 23. 2007, s. 52–54. (niem.).
• Российская академия наук: Шлейден Маттиас Якоб. [dostęp 2022-08-18]. (ros.).
• Sächsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig: Matthias Jacob Schleiden, Prof. Dr. jur., Dr. phil.. [dostęp 2022-08-18]. (niem.).
• Schleiden Matthias Jakob, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-08-18] .
• Matthias Jakob Schleiden, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-08-18]  (ang.).
• Wunschmann, Ernst: Schleiden, Matthias Jacob. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 31. 1890, s. 417–421. (niem.).
• (37584) Schleiden = 1980 PH1 = 1990 TC9 = 1999 JX23. [w:] minorplanetcenter.net [on-line]. [dostęp 2022-08-18]. (ang.).