Max Horkheimer

Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1895
Zuffenhausen

Data i miejsce śmierci

7 lipca 1973
Norymberga

Zawód, zajęcie

filozof, socjolog, teoretyk kultury

Narodowość

niemiecka

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Max Horkheimer (ur. 14 lutego 1895 w Zuffenhausen, k. Stuttgartu, zm. 7 lipca 1973 w Norymberdze) – niemiecki filozof i socjolog.

Życie i działalność

Uczeń Hansa Corneliusa, z wykształcenia psycholog i filozof pochodzenia żydowskiego. W latach 1930–1958 profesor uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem (z przerwą w latach 1933–1949), współzałożyciel oraz wieloletni dyrektor Institut fur Sozialforschung i współtwórca szkoły frankfurckiej. Przedstawiciel tzw. teorii krytycznej. Stworzył podstawy społeczno-ekonomiczne krytyki kapitalizmu z pozycji krytycznej teorii (zaliczanej niekiedy do tzw. neomarksizmu). Wpłynął na kształtowanie poglądów nowej lewicy.

Publikacje w oryginale

Dzieła zebrane

Gesammelte Schriften, wyd. Alfred Schmidt, Frankfurt am Main, S. Fischer, 1985−1996

Vorträge und Aufzeichnungen 1949−1973 ; 1/3. Philosophisches, Würdigungen, Gespräche wyd. 1985
Vorträge und Aufzeichnungen 1949−1973 ; 4/5. Soziologisches, Universität und Studium wyd. 1985
Nachgelassene Schriften 1931−1949 ; 1/5. Vorträge und Aufsätze, Memoranden. Aufzeichungnen und Entwürfe, Poetische Versuche, Diskussionsprotokolle wyd. 1985
Philosophische Frühschriften: 1922−1932 wyd. 1987
„Dialektik der Aufklärung” und Schriften 1940−1950 wyd. 1987
Nachgelassene Schriften 1914−1931 ; 1. Vorlesung über die Geschichte der neueren Philosophie wyd. 1987
Nachgelassene Schriften 1914−1931 ; 4/7. Aufzeichnungen und Vorträge, Notizen, Poetische Versuche, Diskussionsprotokoll wyd. 1987
Aus der Pubertät: Novellen und Tagebuchblätter, 1914−1918 wyd. 1988
Schriften 1931−1936 wyd. 1988
Schriften 1936−1941 wyd. 1988
Nachgelassene Schriften 1949−1972 ; 5. Notizen wyd. 1988
Nachgelassene Schriften 1949−1972 ; 1/4. Vorträge und Ansprachen, Gespräche, Würdigungen, Vorlesungsnachschrifte wyd. 1989
Nachgelassene Schriften 1914−1931 ; 2/3. Vorlesung über die Geschichte der deutschen idealistischen Philosophie. Einführung in die Philosophie der Gegenwart (Vorlesung und Publikationstext) wyd. 1990
„Zur Kritik der instrumentellen Vernunft” und „Notizen 1949−1969” wyd. 1991
Briefwechsel 1913−1936 wyd. 1995
Briefwechsel 1937−1940 wyd. 1995
Briefwechsel 1941−1948 wyd. 1996
Briefwechsel 1949−1973 wyd. 1996
Nachträge, Verzeichnisse und Register / red. Gunzelin Schmid Noerr, oprac. Jan Baars wyd. 1996

Wybrane teksty wydane osobno

Anfänge der bürgerlichen Geschichtsphilosophie, Stuttgart, 1930
Dämmerung. Notizen in Deutschland [pod ps. Heinrich Regius], Zürich 1934
Dialektik der Aufklärung: philosoph. Fragmente [z Theodore’em Adorno], Amsterdam 1947
Zur Kritik der instrumentellen Vernunft: aus d. Vorträgen u. Aufzeichn. seit Kriegsendem, Frankfurt am Main 1967

Tłumaczenia na j. polski

Publikacje autorskie:

Początki mieszczańskiej filozofii dziejów (Anfänge der bürgerlichen Geschichtsphilosophie), tłum. Halina Walentowicz, Warszawa 1995, Wydawnictwo Spacja
Zmierzch. Notatki z Niemiec 1931−1934 (Dämmerung. Notizen in Deutschland), tłum. Halina Walentowicz, Warszawa 2002, KiW, ISBN 83-05-13219-6.
(z Theodore’em W. Adorno) Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne (Dialektik der Aufklärung. Philosophische Fragmente), tłum. Małgorzata Łukasiewicz, posłowie Marek Siemek, wyd. I: Warszawa 1994, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 298, ISBN 83-86166-12-6; wyd. II: Warszawa 2010, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 320, ISBN 978-83-61006-85-5.
Krytyka instrumentalnego rozumu (Zur Kritik der instrumentellen Vernunft), tłum. Halina Walentowicz, Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ISBN 978-83-7383-206-0.

Antologie:

Społeczna funkcja filozofii. Wybór pism, tłum. Jan Doktór, wybrał, opracował i wstępem poprzedził Roman Rudziński, Warszawa 1987, PIW, seria Biblioteka Myśli Współczesnej, ISBN 83-06-01474-X (zawiera teksty: Materializm a metafizyka, O problemie prawdy, Egoizm a ruch wolnościowy, Uzupełnienie, Społeczna funkcja filozofii, Krytyka instrumentalnego rozumu, Autorytet i rodzina w czasach współczesnych, Aktualność Schopenhauera)

Teksty w antologiach:

Nowe pojęcie ideologii, tłum. Mirosław Skwieciński, [w:] Andrzej Chmielecki i inni (red.), Problemy socjologii wiedzy, Warszawa 1985, PWN
(z Theodore’em W. Adorno) Elementy antysemityzmu. Granice oświecenia, tłum. Zofia Rybicka, [w:] Hubert Orłowski (red.), Wobec faszyzmu, Warszawa 1985, PIW
Materializm i metafizyka, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] Jerzy Łoziński (red.), Szkoła frankfurcka, Kolegium Otryckie, Warszawa 1985–1987
Materializm i moralność, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Przyczynek do sporu o racjonalizm we współczesnej filozofii, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Przyczynek do problemu prawdy, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Egoizm i ruch wolnościowy. Przyczynek do antropologii epoki mieszczańskiej, tłum. Halina Walentowicz, [w:] ibid.
Teoria tradycyjna a teoria krytyczna, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
(z Herbertem Marcuse) Filozofia a teoria krytyczna, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Żydzi i Europa, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Społeczna funkcja filozofii, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Sztuka i kultura masowa, tłum. Janusz Stawiński, [w:] ibid.
Kres rozumu, tłum. Janusz Stawiński, [w:] ibid.

Teksty w periodykach:

Niemoc niemieckiej klasy politycznej, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] Studia Filozoficzne nr 11 (192), Warszawa 1981
Uwagi na temat antropologii filozoficznej, tłum. Krystyna Krzemieniowa, [w:] Studia Filozoficzne nr 7-8 (200-201), Warszawa 1982
Teoria tradycyjna a teoria krytyczna, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] Colloquia Communia nr 2 (7), Warszawa 1983
Uzupełnienie, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
List do S. Fischer Verlag, tłum. Jerzy Łoziński, [w:] ibid.
Marks dzisiaj, tłum. Antoni Malinowski, [w:] Lewą Nogą nr 12, Warszawa 1999
Filozofia jako krytyka kultury, tłum. Marcin Miłkowski, [w:] Przegląd Filozoficzno-Literacki nr 3 (9), Warszawa 2004
Filozofia Kanta i oświecenie, tłum. Jakub Kloc-Konkołowicz, [w:] ibid.
Marks dziś, tłum. Halina Walentowicz, [w:] ibid.
Tęsknota za całkowicie Innym. Rozmowa z Helmutem Gumniorem (1970), tłum. Krzysztof Rosiński, [w:] Kronos nr 1 (1), Warszawa 2007

Opracowania

Książki:

Antoni Malinowski Szkoła frankfurcka a marksizm, Warszawa 1979, PWN
Stanisław Czerniak Pomiędzy socjologią wiedzy a teologią negatywną: filozofa Maxa Horkheimera, Wrocław 1990, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo/PAN
Krzysztof Koptas Rozum, rzeczywistość i to, co całkiem inne. Teoria krytyczna Maxa Horkheimera, Warszawa 1998, Wydawnictwo Spacja
Halina Walentowicz Tęsknota za lepszym. Historiozofia Maxa Horkheimera, Warszawa 2004, Wydawnictwo Naukowe Scholar
Andrzej Szahaj Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej, Warszawa 2008, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,

Teksty w periodykach:

Halina Walentowicz, Przesłanki teorii krytycznej Maxa Horkheimera, [w:] Przegląd Filozoficzno-Literacki nr 3 (9), Warszawa 2004
Halina Walentowicz, Ewolucja teorii krytycznej Maxa Horkheimera, [w:] ibid.
Rafał Wonicki, Teoria krytyczna Maxa Horkheimera – rozwój i zmiana, [w:] ibid.
Tomasz R. Wiśniewski, Max Horkheimer i poszukiwanie sensu historii, [w:] ibid.

Linki zewnętrzne

Max Horkheimer Marks dzisiaj. filozofia.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-18)].
Max Horkheimer Niemoc niemieckiej klasy robotniczej. filozofia.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
Halina Walentowicz Program teorii krytycznej Maxa Horkheimera
teksty autorstwa Horkheimera (tłumaczenia na język angielski)

Szkoła frankfurcka