Morświnowate

Morświnowate
Phocoenidae
J.E. Gray, 1825[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – morświnek bezpłetwy (Neophocaena phocaenoides)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Delphinoidea

Rodzina

morświnowate

Typ nomenklatoryczny

Phocoena G. Cuvier, 1816

Synonimy
  • Phocaenina J.E. Gray, 1825[1]
  • Phocaeninae: Brandt, 1873[2]
  • Phocaenidae: Burmeister, 1885[3]
  • Phocoenoidinae: L.G. Barnes, 1984[4]
  • Phocoeninae: L.G. Barnes, 1984[4]
Rodzaje

16 rodzajów (w tym 13 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Morświnowate[5] (Phocoenidae) – rodzina ssaków morskich z parvordo zębowców (Odontoceti) w obrębie infrarządu waleni (Cetacea). Są blisko spokrewnione z delfinowatymi (Delphinidae), od których się jednak odróżniają szeregiem anatomicznych szczegółów, w tym charakterystycznym kształtem głowy i zębów. Istnieje siedem gatunków, zamieszkujących we wszystkich oceanach, najczęściej blisko wybrzeży[6][7]. Najbardziej znany wśród nich jest morświn zwyczajny z północnej hemisfery, żyjący także w Bałtyku.

Anatomia

Morświnowate to małe walenie, osiągające długość ciała do 2,5 m. Należy do nich jeden z najmniejszych gatunków, morświn kalifornijski o maksymalnej długości 1,5 m. Zwierzęta te mają krępe ciało z okrągłą głową i zatępionym pyskiem bez dzioba. Szczęki zawierają do 120 zębów. Płetwa grzbietowa jest trójkątna.

Zachowanie

Morświnowate odżywiają się polując głównie na ryby, często uzupełniając dietę głowonogami i skorupiakami. Przeważnie żyją w małych grupach do dziesięciu osobników, które u niektórych gatunków jednak mogą się złączyć, tworząc zbiorowisko kilkuset zwierząt. Porozumiewają się za pomocą klekoczących i świszczących dźwięków. Jak wszystkie zębowce są zdolne do echolokacji. Morświnowate to szybcy pływacy; morświniec białopłetwy podobno jako jeden z najszybszych waleni osiąga 55 km/h. Ich skoki nad powierzchnią są jednak mało akrobatyczne.

Systematyka

Do rodziny morświnowatych należą trzy występujące współcześnie rodzaje[8][6][5]:

Opisano również rodzaje wymarłe[9]:

  • Archaeophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012[10] – jedynym przedstawicielem był Archaeophocaena teshioensis Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
  • Australithax Muizon, 1988[11] – jedynym przedstawicielem był Australithax intermedia Muizon, 1988
  • Brabocetus Colpaert, Bosselaers & Lambert, 2015[12] – jedynym przedstawicielem był Brabocetus gigaseorum Colpaert, Bosselaers & Lambert, 2015
  • Haborophocoena Ichishima & Kimura, 2005[13]
  • Lomacetus Muizon, 1986[14] – jedynym przedstawicielem był Lomacetus ginsburgi Muizon, 1986
  • Miophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012[15] – jedynym przedstawicielem był Miophocaena nishinoi Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
  • Numataphocoena Ichishima & Kimura, 2000[16] – jedynym przedstawicielem był Numataphocoena yamashita Ichishima & Kimura, 2000
  • Piscolithax Muizon, 1983[17]
  • Piscorhynchus Pilleri & Siber, 1989[18] – jedynym przedstawicielem był Piscorhynchus aenigmaticus Pilleri & Siber, 1989
  • Pterophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012[19] – jedynym przedstawicielem był Pterophocaena nishinoi Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
  • Salumiphocaena L.G. Barnes, 1985[20] – jedynym przedstawicielem był Salumiphocaena stocktoni (L.E. Wilson, 1973)
  • Semirostrum Racicot, Deméré, Beatty & Boessenecker, 2014[21] – jedynym przedstawicielem był Semirostrum ceruttii Racicot, Deméré, Beatty & Boessenecker, 2014
  • Septemtriocetus Lambert, 2008[22] – jedynym przedstawicielem był Septemtriocetus bosselaersi Lambert, 2008

Wpływ człowieka

W wielu miejscach urządzane są polowania na morświnowate, aby uzyskać pożywienie lub mięso na przynęty. Dodatkowo połów ryb odpowiedzialny jest za spadek liczebności wielu populacji poprzez nieumyślne powodowanie śmierci waleni w sieciach. Morświn nie potrafi wykryć sieci za pomocą echolokacji, zaplątanie się w niej jest dla niego wyrokiem śmierci, gdyż nie umie pływać do tyłu, a pozbawiony tlenu z powietrza wkrótce się dusi. Jeden z najbardziej zagrożonych gatunków waleni to morświn kalifornijski, występujący na ograniczonym terenie, który uległ przeobrażeniom pod wpływem przemysłu. Podobnie przedstawia się sytuacja populacji morświna w Bałtyku.
Morświnowate rzadko są trzymane w ogrodach zoologicznych lub oceanariach – w przeciwieństwie do delfinów, które cieszą się większą popularnością.

Przypisy

  1. ↑ a b J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.). 
  2. ↑ J.F. von Brandt. Untersuchungen über die fossilen und subfossilen Cetaceen Europa’s. „Mémoires de l’Académie Impériale des Sciences de St.-Pétersbourg”. VIIE série. 20 (1), s. 230, 1873. (niem.). 
  3. ↑ H. Burmeister. Exámen crítico de los mamíferos y reptiles fósiles denominados por D. Augusto Bravard y mencionados en su obra precedente. „Anales del Museo Público de Buenos Aires”. 3, s. 144, 1885. (hiszp.). 
  4. ↑ a b L.G. Barnes. Fossil odontocetes (Mammalia: Cetacea) from the Almejas Formation, Isla Cedros, Mexico. „PaleoBios”. 42, s. 17, 1984. (ang.). 
  5. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 302. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Phocoenidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).
  8. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-26]. (ang.).
  9. ↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Phocoenidae Gray, 1825, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-26]  (ang.).
  10. ↑ Murakami i in. 2012 ↓, s. 1173.
  11. ↑ Ch. de Muizon. Les vertébrés fossiles de la formation Pisco (Pérou). Troisième partie : Les Odontocètes (Cetacea, Mammalia) du Miocène. „Institut Français d’Études Andines, Memoire”. 78, s. 87, 1988. (fr.). 
  12. ↑ W. Colpaert, M. Bosselaers & O. Lambert. Out of the Pacific: a second fossil porpoise from the Pliocene of the North Sea Basin. „Acta Palaeontologica Polonica”. 60 (1), s. 2, 2015. DOI: 10.4202/app.00115.2014. (ang.). 
  13. ↑ H. Ichishima & M. Kimura. Haborophocoena toyoshimai, a new Early Pliocene porpoise (Cetacea: Phocoenidae) from Hokkaido, Japan. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 25 (3), s. 655, 2005. DOI: 10.1671/0272-4634(2005)025[0655:HTANEP]2.0.CO;2. (ang.). 
  14. ↑ Ch. de Muizon. Un nouveau Phocoenidae (Odontoceti, Mammalia) du Miocène supérieur de la Formation Pisco (Pérou). „Comptes rendus des séances de l’Académie des Sciences”. Série 2 - Mécanique-physique, Chimie, Sciences de l’univers, Sciences de la Terre. 303, s. 1509, 1986. (fr.). 
  15. ↑ Murakami i in. 2012 ↓, s. 1178.
  16. ↑ H. Ichishima & M. Kimura. A new fossil porpoise (Cetacea; Delphinoidea; Phocoenidae) from the Early Pliocene Horokaoshirarika Formation, Hokkaido, Japan. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 20 (3), s. 561, 2000. DOI: 10.1671/0272-4634(2000)020[0561:ANFPCD]2.0.CO;2. (ang.). 
  17. ↑ Ch. de Muizon. Un nouveau Phocoenidae (Cetacea) du Pliocène inférieur du Pérou. „Comptes rendus des séances de l’Académie des Sciences”. 296, s. 1203, 1983. (fr.). 
  18. ↑ G. Pilleri (red.): Beiträge zur paläontologie der cetaceen Perus. W: G. Pilleri & H.J. Siber: Piscorhynchus aenigmaticus, ein neuer miozäner Zahnwal aus der Pisco-Formation Perus. Bern: Hirnanatomisches Institut der Universität Bern, 1989, s. 199. (niem.).
  19. ↑ M. Murakami, C. Shimada, Y. Hikida & H. Hirano. A new basal porpoise, Pterophocaena nishinoi (Cetacea, Odontoceti, Delphinoidea), from the upper Miocene of Japan and its phylogenetic relationships. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (5), s. 1158, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.677299. (ang.). 
  20. ↑ L.G. Barnes. Evolution, taxonomy and antitropical distributions of the porpoises (Phocoenidae, Mammalia). „Marine Mammal Science”. 1 (2), s. 157, 1985. DOI: 10.1111/j.1748-7692.1985.tb00003.x. (ang.). 
  21. ↑ R.A. Racicot, T.A. Deméré, B.L. Beatty & R.W. Boessenecker. Unique feeding morphology in a new prognathous extinct porpoise from the Pliocene of California. „Current Biology”. 24 (7), s. 774, 2014. DOI: 10.1016/j.cub.2014.02.031. (ang.). 
  22. ↑ O. Lambert. A new porpoise (Cetacea, Odontoceti, Phocoenidae) from the Pliocene of the North Sea. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 28 (3), s. 863, 2008. DOI: 10.1671/0272-4634(2008)28[863:ANPCOP]2.0.CO;2. (ang.). 

Bibliografia

  • M. Murakami, C. Shimada, Y. Hikida & H. Hirano. Two new extinct basal phocoenids (Cetacea, Odontoceti, Delphinoidea), from the upper Miocene Koetoi Formation of Japan and their phylogenetic significance. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (5), s. 1172–1185, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.694337. (ang.). 
Kontrola autorytatywna (takson):
  • LCCN: sh85105031
  • GND: 4192854-4
  • BnF: 12163944p
  • BNCF: 52837
  • NKC: ph451007
  • J9U: 987007565599105171
Encyklopedia internetowa:
  • Britannica: animal/porpoise
  • Universalis: marsouin
  • БРЭ: 2231531
  • SNL: niser
  • Catalana: 0232499
  • DSDE: marsvin_-_familie_af_tandhvaler
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 7653
  • GBIF: 9361
  • identyfikator iNaturalist: 41437
  • ITIS: 552307
  • NCBI: 9740
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 53269