Mpongwe

Ten artykuł od 2022-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mpongwe – grupa etniczna w Gabonie, najstarsi znani mieszkańcy okolic Estuaire du Gabon. Ich język identyfikuje ich jako odłam ludu Myènè z grupy Bantu, zamieszkującego pobliskie tereny przypuszczalnie już od 2 tys. lat, chociaż same klany Mpongwe prawdopodobnie zaczęły napływać dopiero w XVI stuleciu, korzystając z możliwości handlu z Europejczykami. Mpongwe stopniowo stali się pośrednikami między ludami wybrzeża i wnętrza lądu, takimi jak Bakèlè i Séké. Od lat 70. XVIII wieku zajmowali się także handlem niewolnikami. W latach 30. XIX wieku handlowali również hebanem, kauczukiem i kością słoniową w zamian za ubrania, żelazo, broń palną i alkohol.

W latach 40. XIX wieku, kiedy do Gabonu przybyli amerykańscy i misjonarze i francuskie oddziały marynarki wojennej, Mpongwe liczyli 6–7 tys. wolnych i ok. 6 tys. niewolników, skupionych w kilkunastu klanach. Cztery klany miały dominującą pozycję – Asiga i Agulamba na południowym wybrzeżu Estuarie du Gabon oraz Agekaza-Glass i Agekaza-Quaben na północnym wybrzeżu. Na czele każdego z tych klanów stał oga, którego tytuł tłumaczony był na języki europejskie jako „król”, jednak przywództwo klanów było w większości oligarchiczne.

Francuzi skorzystali z odwiecznej rywalizacji klanów, żeby umocnić swoje wpływy w tym regionie. „Król Denis” (Antchouwé Kowe Rapontchombo) z klanu Asigas przekonał Francuzów do rezygnacji z wykorzystania jego ziemi, „król Glass” (R'Ogouarowe) z klanu Agekaza-Glass poddał się po bombardowaniach w 1845 roku, a „król Louis” (Anguilé Dowe) z klanu Agekaza-Quaben oddał wioskę Okolo, pozwalając Francuzom zbudować tam Fort d'Aumale w 1843 roku.

Zniesienie niewolnictwa i bezpośredni kontakt Europejczyków z ludami wnętrza lądu uszczupliły majątek Mpongwe, jednocześnie jednak szkoły misjonarskie umożliwiały młodym członkom plemienia pracę dla kolonialnego rządu i przedsiębiorstw. Liczebność Mpongwe spadła gwałtownie w II połowie XIX wieku w wyniku epidemii ospy. Dane szacunkowe z 1884 roku wskazują na liczebność rzędu 3 tys. osób.

Nasilające się na początku XX wieku migracje Fangów zmusiły Mpongwe to porzucenia wiejskiego trybu życia. Wielu Mpongwe znalazło zatrudnienie w kolonialnych władzach francuskich, a później władzach niepodległego Gabonu.